Otyłość uśmierca rocznie 2,5 mln osób na świecie, a problemy związane z zaburzeniami odżywiania rosną lawinowo. Na temat przyczyn i skutków otyłości napisano już wiele. Nie widać jednak wyjątkowej poprawy, być może dlatego, że jest to problem o wiele bardziej skomplikowany, niżby wymagała zmiana planu dietetycznego, ustalona przez najlepszego i najdroższego dietetyka w mieście.

Wszyscy mamy za sobą cykliczne próby zmiany naszych nawyków zdrowotnych, stosowania różnorodnych diet, uprawiania fitness, których mordercze efekty wciąż nie przynoszą oczekiwanych, wymarzonych efektów. Każdego dnia setki tysięcy osób podejmuje próby odchudzania, często wielokrotnie i bezskutecznie. Wśród wielu, którym się to udaje, 95% wraca do wagi sprzed odchudzania lub wyższej (na podstawie badań: Garner i Wooley 1991; Stukard i Pennick, 1979; Wilson i Brownell, 1980). Te fakty sugerują, iż wiedza z zakresu odżywiania i dobre chęci w wielu przypadkach nie wystarczą, aby zmienić styl życia. Odchudzanie to bowiem skomplikowany proces, który silnie zależy od czynników psychologicznych.

Co to jest psychodietetyka?

Jest to dziedzina łącząca wiedzę medyczną dotyczącą diet i zdrowia z wiedzą psychologiczną. Dzięki interdyscyplinarnemu podejściu do problemu zachowań zdrowotnych różni specjaliści współpracując ze sobą są w stanie skuteczniej pomagać ludziom w zmianie stylu życia, która służy poprawie zdrowia, samopoczucia i wyglądu.

Wpływ procesów psychologicznych na jedzenie

Wobec współcześnie istniejącego natłoku informacji oraz chaosu różnorakich teorii dotyczących zachowania zdrowia poprzez prawidłowe odżywianie, psychologiczne procesy wpływające na jedzenie i zdrowie okazują się być szczególnie ważne. Pokazują bowiem , jak istotna i jednocześnie trudna w życiu każdego człowieka jest zmiana postaw ludzkich dotyczących jedzenia i stylu życia , a zwłaszcza postaw podświadomych , które stały się już mechanizmami w pełni zautomatyzowanymi.

Celem psychodietetyka powinna być nie zmiana i przebudowa stylu życia człowieka, ale stylizacja tego co jest , czyli prawidłowe rozpoznanie warunków subiektywnych, w których dana osoba funkcjonuję ,rozpoznanie jej własnej strefy komfortu , jej zasobów poznawczych, a także dodatni bilans zasobów psychoenergetycznych czyli zasób energii psychicznej wyznaczany przez aktywność emocjonalną poznawczą i fizyczną.

Wymaga to od specjalisty otwarcia się na różnorodność, by móc odnaleźć indywidualny klucz właściwy dla każdego człowieka tak, aby pacjent mógł odzyskać samosterowność i kontrolę nad własnym życiem , odczuciami i zachowaniami.

Rola emocji w zaburzeniach odżywiania

Jedną z najważniejszych ról w procesie zmiany nawyków żywieniowych odgrywają emocje. Emocja nadaje priorytet. Jest to informacja bardzo ważna dla przyszłego psychodietetyka , który realizując program naprawczy, czy zdrowotny poprzez wprowadzenie zmian w życie klienta musi problem emocji dobrze rozpoznać by go skutecznie wykorzystać .Emocje mogą podwyższać poziom energii lub go skutecznie obniżać

Najważniejszym zagrożeniem dla kontroli zachowania (w tym brak kontroli nad prawidłowymi nawykami żywieniowymi) jest napięcie emocjonalne o nie zrozumiałych dla człowieka przyczynach. Często nie uświadomienie sobie ich źródła powoduje zachowania niepożądane - celem redukcji napięcia jest sięgnięcie po łatwo i szybko dostępny pokarm , który daje natychmiastowy choć krótkotrwały efekt odprężenia i błogości ,co nasila zjawisko regulacji emocji jedzeniem. Pomoc w nauce rozróżniania emocji, rozpoznanie i nazwanie ich przez klienta to podstawowe zadanie terapeuty dietetyka, gdyż tylko wtedy możliwe jest uzyskanie kontroli nad złymi nawykami czy tez nałogami bowiem człowiek nie jest w stanie sam siebie obiektywnie ocenić.

Rola procesów poznawczych człowieka w odchudzaniu

W pracy dietetyka z osobami odchudzającymi się ,występuje często zjawisko oporu , który najczęściej uniemożliwia zmiany, powoduje zniechęcenie i odrzucenie. Opór ten najczęściej spowodowany jest zakodowaniem w umyśle błędnych przekonań, postaw i utrwalonych schematów reagowania. Wyjaśnienie reguł jakimi rządzą się pojawiające się w ludzkich umysłach myśli jest dla specjalisty psychodietetyki bardzo istotne. Wiemy już , że mamy już wprowadzać korektę tego co jest ,stylizację w kierunku zmiany na lepsze, ale aby tę zmianę utrzymać i wspierać w niej klienta potrzebna jest wiedza o zasadach działania jego umysłu. Jak zmieniać jego przekonania i opinie jak aktywizować nowe schematy reagowania jak modyfikować już istniejące tak aby służyły podtrzymaniu zmiany na lepsze?

Zmiana zachowania będzie trwała , jeśli nowe zachowania staną się prawie automatyczne nie wymagające uruchamiania zasobów poznawczych i nie naruszając bilansu psychoenergetycznego

Współpraca z klientem powinna zatem polegać na : rozpoznaniu problemu, dostarczeniu motywacji do zmiany, pomocy w zrozumieniu złych nawyków, usunięciu blokad umysłowych (techniki poznawczo-behawioralne), dostarczeniu wiedzy oraz wprowadzeniu zmian, które staną się zachowaniami automatycznymi. Pamiętać należy, że tylko dobrze zmotywowana osoba jest gotowa podjąć wysiłek wiedząc, że może napotkać trudności i doświadczyć nieprzyjemnych uczuć. Ćwiczenia nowych umiejętności i utrwalanie ich jest podstawą pracy klienta, bowiem im częściej są aktywizowane tym stają się silniejsze, a wraz z czasem , który upłynął od ich ostatniej aktywizacji ich siła słabnie i maleje.

Na tym etapie właśnie konieczna jest zmiana nawyków związanych z reagowaniem , myśleniem , przekonaniami i stereotypami zachowań, a nie wpływanie na redukcje wagi. Monitorując te dwie zmiany jednocześnie człowiek traciłby potrzebną mu dawkę energii, a w rezultacie nastąpiłoby szybkie zniechęcenie i zarzucenie procesu zmiany nawyków zdrowotnych.

Rozpoznanie wszystkich wymienionych zjawisk, uwzględnienie genetyki i jej pochodnych uwarunkowań, dostosowanie jadłospisu do aktywności fizycznej, może dać wreszcie upragnione skutki w postaci straty zbędnych kilogramów.

Anna Proch, psycholog i psychodietetyk