Wątroba to nasz ludzki super narząd. Pisząc w dużym skrócie o jej roli: bierze udział w trawieniu i przetwarzaniu składników odżywczych, regulacji gospodarki energetycznej, neutralizowaniu toksyn, (zarówno tych powstających w organizmie, jak i dostarczonych z zewnątrz), magazynowaniu m.in. witamin i minerałów, odgrywa rolę w krzepnięciu krwi i odporności.

Zwykle daje sobie radę, w czym pomagają jej duże zdolności regeneracyjne. Ma jednak trzech groźnych wrogów: alkohol, nieprawidłowe odżywianie i wirusy. W wyniku stałego oddziaływania czynników hepatotoksycznych mechanizmy naprawcze wątroby zawodzą - dochodzi do jej zwłóknienia i marskości. Wątroba marska traci swą prawidłową strukturę, co prowadzi do zaburzenia jej funkcji. Z czasem pojawiają się objawy takie jak żółtaczka, zaburzenia krzepnięcia czy encefalopatia, może rozwinąć się rak wątrobowokomórkowy. Wszystkie te procesy chorobowe, zazwyczaj znajdują odzwierciedlenie w wynikach badań laboratoryjnych, co może pomóc lekarzowi w postawieniu trafnej diagnozy i wdrożeniu odpowiednich działań profilaktyczno-terapeutycznych. ALKOHOL Wiedza o niekorzystnym wpływie alkoholu na wątrobę jest powszechna. Jednocześnie dla wielu osób piecie alkoholu jest praktycznie nieodłącznym elementem spotkań towarzyskich, posiłków czy wieczornego relaksu. Jak ocenić, czy używanie to już nadużywanie? Jednym ze sposobów może być opracowany przez WHO kwestionariusz AUDIT. W przypadku nadużywania alkoholu, w wynikach badań biochemicznych krwi można spodziewać się wzrostu aktywności enzymów wątrobowych – głównie GGTP, ale również AST i ALT.

Charakterystyczna jest również zwiększona objętość krwinek czerwonych (parametr MCV w morfologii krwi), oraz podwyższone stężenie trójglicerydów i cholesterolu całkowitego. TOSKYNY I LEKI Wątroba metabolizuje nie tylko alkohol, ale również inne toksyny i leki. Chcemy zwrócić uwagę na powszechne stosowane w celach nie-terapeutycznych i bez kontroli sterydy anaboliczne. Efekty uboczne ich stosowania obejmują zarówno wirylizację i przerost piersi u mężczyzny, jak również zaburzenia funkcji wątroby, manifestujące się jako żółtaczka ze świądem skóry, a w badaniach laboratoryjnych objawiające się wzrostem stężenia bilirubiny oraz aktywności ALT i AST.

STŁUSZCZENIE Zagrożeniem dla wątroby jest także nieprawidłowe odżywianie. Wątroba nie radzi sobie z nadmiarem jedzenia, szczególnie tłuszczy nasyconych, rafinowanych węglowodanów i słodzonych napojów. Ocenia się, że ok. 25% Polaków cierpi na niealkoholową stłuszczeniową chorobę wątroby (NAFLD). Stłuszczenie wątroby rozpoznawane jest na podstawie badań obrazowych, ale jego podejrzenie budzić mogą nawet granicznie nieprawidłowe wyniki oznaczania we krwi aktywności enzymów wątrobowych: ALT i GGTP - rzadziej obserwuje się wzrost poziomu bilirubiny. NAFLD często współwystępuje z tzw. zespołem metabolicznym (otyłość, nadciśnienie, dyslipidemia czy nieprawidłowy poziom glukozy na czczo), a więc chorobami określanymi mianem cywilizacyjnych.

Profilaktyka wszystkich schorzeń z tej grupy opiera się na modyfikacji diety i stylu życia. WIRUSY Spośród tzw. wirusów hepatotropowych na szczególną uwagę zasługują patogeny wywołujące wirusowe zapalenia wątroby (WZW) typu B i C, odpowiednio HBV i HCV. Chociaż szacowany odsetek osób zakażonych tymi wirusami w Polsce nie jest wysoki (1-2%), to stanowią one istotny problem ze względu na potencjalne konsekwencje zdrowotne, z rakiem wątrobowokomórkowym na czele. Większość ludzi zainfekowanych tymi wirusami nie wie o chorobie ze względu na jej wieloletni bezobjawowy przebieg, a co za tym idzie – może zakażać kolejne osoby. WZW, zarówno typu B, jak i C, to choroby przenoszące się tzw. drogą parenteralną – przez krew i płyny ustrojowe. Ryzyko zakażenia pojawia się wtedy, gdy następuje przerwanie ciągłości tkanek – w wyniku procedur medycznych lub kosmetycznych, zażywania narkotyków czy kontaktów seksualnych. W ramach profilaktyki WZW B główne znaczenie ma szczepienie, które w Polsce jest obowiązkowe od 1994 r. i zalecane przed planowanymi hospitalizacjami.

Niestety nie ma szczepionki przeciw wirusowi zapalenia wątroby typu C. Do 1993 r. krew w stacjach krwiodawstwa nie była badana kierunku HCV, w związku z tym transfuzje krwi przyjęte przed tą datą są bezwzględnym wskazaniem do diagnostyki w kierunku tej infekcji. Nerki i wątrobę można teraz zbadać z niemal 50% rabatem w ramach akcji profilaktycznej DIAGNOSTYKI Laboratoria Medyczne pt. Zdrowie pod lupą, w zestawie m.in. próby wątrobowe (ALT, AST, GGTP i ALP), HBS antygen, HCV przeciwciała. Szczegóły akcji, która trwa do końca czerwca br. https://diag.pl/pacjent/akcja-edukacyjno-profilaktyczna-zdrowie-pod-lupa/ dr n. med. Emilia Martin