Cytologia pozwala na wykrycie zmian, które w następstwie długotrwałego zakażenia HPV już zdążyły się rozwinąć i najczęściej wymagają leczenia. Wykrycie zmian przedrakowych – tzw. dysplazji szyjki macicy, nazywanej także CIN (śródnabłonkowej neoplazji szyjki macicy), a nawet wczesnych etapów raka, daje szansę całkowitego wyleczenia. Badania cytologiczne warto robić co roku, a najrzadziej co trzy lata – korzystając także z bezpłatnego ogólnopolskiego programu profilaktyki raka szyjki macicy.

Cytologia to stosowana w ginekologii technika diagnostyczna, pozwalająca na wczesne wykrycie zmian w obrębie szyjki macicy. Metoda polega na pobraniu rozmazów i ich ocenie pod mikroskopem. Lekarz lub położna powinni pobrać próbkę za pomocą profesjonalnej szczoteczki. Nie wolno godzić się na pobranie wymazu wacikami umieszczonymi na patyczku, czy szpatułką, ani tym bardziej palcem. Jedynie szczoteczka pozwala na pobranie komórek nie tylko z tarczy szyjki macicy, ale także z jej kanału. I tylko takie badanie jest wiarygodne. Pobrane – z kanału i z tarczy szyjki macicy próbki są nanoszone na osobne specjalne szkiełka i utrwalane odpowiednimi odczynnikami. Potem próbki te wędrują do laboratorium.

Czynników wywołujących nowotwory u ludzi jest bardzo wiele, często pozostają nieznane. Rak szyjki macicy jest pierwszym nowotworem, dla którego naukowcy zidentyfikowali niezbędny czynnik sprawczy – długotrwałe zakażenie wirusem brodawczaka ludzkiego (HPV). I choć samo zakażenie nie musi prowadzić do zmian chorobowych – to bez obecności wirusa HPV rak szyjki macicy nie rozwinie się.

Do zakażenia wirusem brodawczaka ludzkiego dochodzi przede wszystkim przez kontakty seksualne. Na tej drodze przekazywanych jest ponad 90% wszystkich zakażeń. I to nie tylko po odbyciu pełnego stosunku, ale także podczas innych form współżycia, podczas których dochodzi do kontaktu cielesnego. Brodawczak ludzki uwalnia się bowiem ze złuszczonymi komórkami naskórka i nabłonków. W przeciwieństwie do zakażeń HIV, wirusem HPV nie można zakazić się na drodze kontaktu z krwią. Zdarza się, że noworodek zakaża się, przechodząc przez kanał rodny podczas porodu. Bywa też, że nie dbająca o higienę matka zakaża swoje dziecko, przenosząc zakażenie na powierzchni swoich rąk.

Dokąd udać się po pomoc? Jak będzie wyglądało życie z rakiem? Jak nie stracić wiary w swoją kobiecość? A wreszcie – jak wspierać w chorobie żonę, mamę czy przyjaciółkę? W odpowiedzi na te i wiele innych trudnych pytań, z którymi borykają się kobiety chore na nowotwory ginekologiczne oraz ich bliscy, pomogą organizatorzy i eksperci kampanii edukacyjnej „Dla niej. Możemy więcej” (www.dlaniejmozemywiecej.pl). Celem akcji zainicjowanej przez organizacje pacjentów jest zwrócenie uwagi na psychologiczne, intymne i społeczne problemy kobiet ze zdiagnozowanym rakiem jajnika, szyjki lub trzonu macicy.

– Diagnoza choroby nowotworowej jest prawdopodobnie jednym z najtrudniejszych wydarzeń życiowych. Kiedy dowiesz się, że masz raka – pierwszą reakcją jest niepokój o przetrwanie. Rozpoznanie nowotworu często zmienia życie – z opartego na dobrym samopoczuciu i zaufaniu na takie, w którym dominuje ogromny lęk i niepewność co do przyszłości. W przypadku nowotworów strefy intymnej mamy do czynienia ze szczególnie wrażliwą psychologicznie sferą – dotykają one bowiem wielu problemów tak ważnych dla prawidłowego funkcjonowania kobiety i dla jej pełnej realizacji: seksualności, kobiecości czy macierzyństwa – zauważa Elżbieta Pożarowska, psycholog i psychoterapeuta z Poradni Psychoonkologicznej Centrum Onkologii-Instytut im. Marii Skłodowskiej - Curie w Warszawie.

Wyniki badań cytologicznych od pewnego czasu opisywane są według nowego systemu Bethesda. Już nie ma grup, ale dokładny opis stwierdzonych zmian. Wiele kobiet jeszcze gubi się w nowych oznaczeniach. Program „Jestem przy Tobie” wspiera kobiety chorujące na nowotwory narządów rodnych i ich bliskich. Chcąc rozwiać wątpliwości co do oznaczeń w wynikach cytologii zapytaliśmy dr n. med. Grzegorza Południewskiego – ginekologa, położnika, co oznaczają poszczególne stopnie w skali Bethesda, jakie jest postępowanie i jakie rokowanie w każdym z nich.

„Jestem przy Tobie”: Panie Doktorze, czy warto wykonywać cytologię?

dr Grzegorz Południewski: Oczywiście cytologia jest ważnym badaniem, ponieważ jest to metoda dająca szansę na wczesne wykrywanie zmian, które prowadzą do podwyższonego ryzyka onkologicznego. Nie chodzi o to, żeby wykryć wczesne zmiany nowotworowe, najważniejsze jest wychwycenie tych stanów, które mogą potencjalnie doprowadzić do nowotworu. Mając tę wiedzę możemy zmiany zlikwidować, czy wyleczyć, a w konsekwencji doprowadzić do stanu pełnego zdrowia.

Na świecie rak szyjki macicy jest drugim najczęściej występującym nowotworem złośliwym u kobiet. Stanowi drugą przyczynę zgonów z powodu schorzeń nowotworowych. W Polsce co roku rozpoznaje się około 3600 nowych zachorowań, z czego każdego roku umiera ponad połowa (ok. 2000) pacjentek. Jest to jeden z najwyższych wskaźników umieralności na raka szyjki macicy w Europie. Te zatrważająco wysokie statystyki wynikają z niewielkiej wiedzy na temat zakażeń HPV (ludzkiego wirusa brodawczaka) i jego wpływu na rozwój zmian przedrakowych i raka szyjki macicy. Olbrzymi postęp w diagnostyce i leczeniu onkologicznym, szeroki dostęp do Ośrodków Onkologicznych, stosowanie nowoczesnych metod leczenia, mimo ciągłych trudności, o których słyszymy w mediach, nakazują upatrywać przyczynę problemu nie w leczeniu, a w działaniach profilaktycznych. Pomimo dużych nakładów finansowych, rządowych, ogólnokrajowych programów walki z rakiem, zaangażowaniu mediów i działaniach licznych stowarzyszeń, wiedza na temat HPV i raka szyjki macicy jest niewielka. Jej źródłem dla wielu młodych kobiet są często jedynie ustne, często mylne i niepełne, przekazy matek i koleżanek. Schorzenia dotyczące narządów płciowych są często jeszcze tematem tabu, wstydliwie omijanym, bagatelizowanym, a czasami wyszydzanym.