Cichy złodziej kości

Atakuje kości. Charakteryzuje się przede wszystkim ubytkiem masy kostnej, a tym samym zmniejszeniem masy minerałów zawartych w tkance kostnej. Doprowadza również do zmiany struktury kości – w efekcie staje się ona słabsza i bardziej podatna na uszkodzenia mechaniczne (złamania). Zmiany te są uwidocznione jedynie w trakcie odpowiednich badań diagnostycznych. W późniejszym okresie pojawiają się już zmiany widoczne gołym okiem, takie jak zmniejszenie wzrostu i również zmiany w sylwetce np. przygarbione plecy. Są to zmiany zachodzące bardzo powoli. Niestety, są one również nieodwracalne.

Niebezpieczne skutki

Najgroźniejszym skutkiem osteoporozy są złamania, tzw. niskoenergetyczne. Powstają w trakcie wykonywania normalnych czynność, jak choćby podparcie się ręką o stół czy potknięcie. Występują głównie u osób starszych, powikłania z nimi związane mają często bardzo negatywny wpływ na ogólny stan zdrowia, a złamana kość zrasta się z reguły bardzo powoli, co dodatkowo obniża komfort życia. Do najczęstszych złamań w przebiegu osteoporozy można zaliczyć złamania ręki, żeber, złamania kompresyjne kręgów w kręgosłupie oraz złamanie szyjki kości udowej. Szczególnie, to ostatnie złamanie jest niezwykle groźne dla osób starszych. Zaledwie 25% osób starszych wraca do pełnej sprawności fizycznej, a ponad połowa wymaga stałej bądź czasowej opieki. Śmiertelność w ciągu roku przy takim złamaniu wynosi około 40%. Komu zagraża?

Ryzyko wystąpienia osteoporozy zwiększa się wraz z wiekiem. Częściej na osteoporozę chorują kobiety. W przypadku braku problemów ze zdrowiem i obciążenia genetycznego, zaleca się, aby wykonać badanie kontrolne około 60. roku życia.

W przypadku występowania innych chorób bądź długotrwałego zażywania niektórych leków, ryzyko wystąpienia osteoporozy jest o wiele większe i takie osoby powinny wykonać badanie kontrolne zdecydowanie wcześniej. Choroby nerek, wątroby, nadczynność tarczycy, wywołania chirurgicznie menopauzy (przez operację wycięcia przydatków), stosowanie leków przeciwpadaczkowych i przeciwzakrzepowych, długotrwałe stosowanie sterydów, leczenie astmy, choroby o podłożu reumatycznym, znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka. Negatywny wpływ na stan kości ma również palenie papierosów i nadużywanie alkoholu.
Ryzyko zachorowalności na osteoporozę znacząco obniża zdrowy styl życia, w tym odpowiednia dieta, bogata w witaminę D3 oraz związki wapnia (kefiry czy jogurty). Należy z niej kategorycznie wyeliminować produkty zawierające dużą liczbę środków konserwujących oraz napoje gazowane. Równie ważne jest zachowanie sprawności fizycznej. Spacery, taniec, jazda na rowerze są często zalecanymi formami ćwiczeń. Odbudowie kości sprzyja intensywny krótkotrwały wysiłek. Pływanie nie poprawia stanu kości, wpływa natomiast pozytywnie na koordynację, co zmniejsza ryzyko upadków i pojawienia się związanych z tym złamań.
Osteoporoza jest chorobą, która rozwija się bardzo powoli i we wczesnym stadium nie daje żadnych widocznych objawów, leczenie wprowadzane jest zbyt późno, kiedy choroba jest już bardzo zaawansowana i nie można cofnąć zmian, które już zaszły. Ogromne znaczenie mają badania profilaktyczne.

Badania kontrolne

Badanie rentgenowskie jest jednym z najczęściej wykonywanych badań obrazowych. Przyjmuje się jednak, że zauważalny spadek gęstości jaki można zaobserwować na zdjęciu rtg wynosi około połowy prawidłowej wartości. Z tego względu do takich badań należy podchodzić z dużą rezerwą. Jeśli w opisie zdjęcia opisujący je radiolog nie napisał nic na temat osteoporozy, to nie oznacza, że jej nie ma. Równocześnie jeśli na zdjęciu są widoczne cechy osteoporotyczne, nie oznacza to, że rzeczywiście jest osteoporoza. Badanie rentgenowskie natomiast doskonale nadaje się do wykrywania kompresyjnych złamań w kręgosłupie, a te mogą świadczyć o osteoporozie.

Najdokładniejszym badaniem wykrywającym osteoporozę jest badanie densytometryczne – DXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry). Badanie to również wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie. Bada jak duża wiązka promieniowania przechodzi przez kości. Im więcej promieniowania przechodzi przez kości, tym mniejsza jest ich gęstość mineralna – BMD (Bone Mineral Density), w takim wypadku ryzyko złamań jest większe. Warto zaznaczyć, że badanie densytometryczne nie ma w tej chwili stwierdzonych skutków ubocznych. Dawka promieniowania na jaką jesteśmy narażeni w trakcie tego badania jest o wiele mniejsza, niż w przypadku wykonywania zdjęcia rentgenowskiego. Pozwala to na częstsze wykonywanie takich badań bez znaczącego ryzyka dla zdrowia. Można je wykonać nawet dzieciom oraz kobietom w ciąży, jeśli istnieją silne wskazania ku temu. W badaniu bada się te kości, w których ryzyko złamań związanych z osteoporozą jest największe –odcinka lędźwiowego kręgosłupa, a w przypadku osób po 65 roku życia szyjki kości udowej (w późnym wieku zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie mogą fałszować wynik tego badania).

Warto również wspomnieć o badaniu za pomocą ultradźwięków. To chyba najbardziej obecnie rozpowszechnione w Polsce badania. Niestety, ich jakość często nie jest wystarczająca do oceny gęstości kości i w razie wątpliwości należy wykonać badanie densytometryczne. HŻ