Wyniki badania poziomu świadomości przeprowadzone w ramach kampanii „5 porcji warzyw, owoców lub soku” wykazały stopniowy wzrost wiedzy matek na temat prawidłowej, zbilansowanej diety. "Jest lepiej i bardzo nas to cieszy, bo świadomego odżywiania nigdy dość. Jednak nadal trzeba konsekwentnie przypominać o konieczności codziennego spożywania warzywno-owocowych porcji, bo przecież ta wiedza kształtuje się i utrwala latami" - twierdzą organizatorzy kampanii - "Celem naszych działań jest realny wzrost spożycia warzyw, owoców i soków przez Polaków; mamy nadzieję, że te wyniki badań są zwiastunem takich zmian!".

Badanie efektów działań edukacyjnych

Na polskim rynku od kilkunastu lat prowadzone są kampanie promujące właściwy styl życia, obejmujący nie tylko troskę o dobrą kondycję fizyczną, ale przede wszystkim prawidłowe odżywianie. Niestety, informowanie i promowanie właściwych postaw to jedno, a praktyka codzienna to drugie – mamy przecież świadomość, że należy jeść prawidłowo, ale odżywiamy się często tak, jakby ta wiedza nie odnosiła się do nas samych. Jak pokazują wyniki wielu badań w Europie, bardzo powoli wzrasta wiedza na temat konieczności spożywania dziennie co najmniej 5 porcji warzywno-owocowych, zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia.

Kampania „5 porcji warzyw, owoców lub soku” jest projektem informacyjno-promocyjnym o charakterze prospołecznym. Głównym jej celem jest propagowanie właściwego stylu życia, na który składa się przede wszystkim prawidłowa, zbilansowana dieta, bogata w odpowiednie porcje owoców, warzyw lub soku. Aktualna edycja kampanii będzie trwała do września 2014 roku, działania z nią związane toczą się jednocześnie na terenie Polski i Rumunii, a ich inicjatorem jest Stowarzyszenie Krajowa Unia Producentów Soków (KUPS).

Aby móc ocenić czy i jak skuteczne są działania kampanii „5 porcji warzyw, owoców lub soku”, a tym samym, czy i jak zmienia się percepcja społeczna dotycząca spożycia tych produktów, organizatorzy co roku przeprowadzają specjalistyczne badania świadomości matek objętych projektem. Badanie to zaplanowano w czterech etapach: pierwszy pomiar przeprowadzono w styczniu 2012 r. przed rozpoczęciem kampanii, przewidziano także dwie analizy w trakcie trwania kampanii (II analiza – grudzień 2012 r. oraz III – listopad 2013 r.), natomiast ostatnią zaplanowano na jesień 2014. W badaniu przeprowadzonym za pomocą metody CATI, wzięło udział 300 matek w wieku 25-45 lat, posiadających dzieci w przedziale wiekowym od 3 do 10 roku życia. Najliczniejszą grupę (40%) stanowiły matki w wieku 31-35 lat. Barbara Groele, sekretarz generalny Stowarzyszenia Krajowa Unia Producentów Soków, organizator kampanii „5 porcji warzyw, owoców lub soku” przyznaje: Powolna, a wręcz mozolna, ale konsekwentna edukacja przynosi efekty. Kolejne etapy badań - obecnie już III ich tura - pozwalają zauważyć zmiany oraz wyciągać wnioski na przyszłość. Porównując aktualne wyniki do poprzednich pomiarów zauważamy wzrost wiedzy na temat spożywania 5 porcji warzyw, owoców lub soku wśród mam, choć oczywiście nie zakorzeniły się jeszcze propagowane przez nas nawyki żywieniowe. Bezsprzecznie udało się utrwalić w świadomości polskich matek, że codziennie należy spożywać co najmniej 5 porcji warzywno-owocowych, z czego jedną z nich można zastąpić sokiem. To dobrze rokuje na kolejne lata!

Co wiedzą mamy i jak zmienia się nasze postrzeganie warzywno-owocowych porcji?

Mama, najczęściej odpowiedzialna za zakupy dla całego gospodarstwa domowego i przyrządzanie posiłków jest więc swoistym dietetykiem dla całej swojej rodziny. Jak wskazują wyniki naszych badań, 33% matek uważa, że warzywa i owoce powinno spożywać się 5 razy dziennie (bez zmian w stosunku do poprzedniej tury badań). Blisko 1/3 badanych potwierdza, że zjada 5 porcji owoców i warzyw każdego dnia (bez zmian w stosunku do poprzednich pomiarów), a prawie 40% - deklaruje, że ich dzieci jedzą codziennie odpowiednią ilość porcji warzyw i owoców.

Zdecydowana większość mam (83%) zadeklarowała, że ich dzieci lubią owoce. W przypadku warzyw odsetek ten wyniósł tylko 54% i nie zmienił się od czasu poprzedniego badania. Te preferencje mają swoje odzwierciedlenie w zachowaniu – dzieci same częściej proszą o owoce, a tylko czasem „podsuwa” je im mama. Niestety, mniej lubiane przez maluchy warzywa są podawane najczęściej przez dorosłych i dzięki ich inicjatywie spożywane. Które owoce i warzywa preferują mamy i ich pociechy? Jabłka i banany to najczęściej wybierane owoce, zarówno przez dzieci, jak i mamy. Spośród warzyw najczęściej wybierana jest marchewka, ogórki i pomidory. A w jakiej formie? Owoce najczęściej są spożywane w postaci surowej, soku lub dżemu. Wśród matek wzrósł odsetek zwolenniczek spożywania owoców w postaci dżemu, soku i sałatki owocowej. Dzieci najczęściej jedzą warzywa w postaci zupy, mamy najczęściej wybierają surowe lub gotowane warzywa. Jak wskazują wyniki, 70% matek daje dzieciom owoce do szkoły - są to przede wszystkim owoce w formie surowej. Ponad połowa dzieci zawsze zjada owoce, które dostają jako prowiant do szkoły. To bardzo dobry wynik; zatem wszystko w rękach mam aby każdego dnia owoce znalazły się we wszystkich plecakach i torbach komentuje Barbara Groele ze Stowarzyszenia KUPS. Warzywa są mniej lubiane przez dzieci i dlatego mamy rzadziej wykorzystują je przygotowując posiłki do szkoły dla swoich dzieci (tylko 1/3). Najczęściej są to warzywa w kanapce bądź pojedyncze warzywo typu marchew w słupkach, lecz powoli rośnie odsetek mam zaopatrujących dzieci w warzywa w formie sałatki. Mądry rodzic przemyca owocowo-warzywne porcje w postaci lubianej przez dziecko. Jeśli nasza pociecha lubi zupy, to miksujmy w zupach różne warzywa, także te mniej lubiane. Jeśli natomiast dziecko lubi owoce w formie surowej, nie zapominajmy o włożeniu ich do plecaka każdego dnia, także w postaci sałatki. Warto sięgnąć po 100% sok, to kolejna, a jednocześnie praktyczna forma podania owoców i warzyw! Nasz cel jest ważny, bo chodzi o dobrą kondycję kolejnego pokolenia Polaków dodaje prof. Maria Koziołkiewicz, ekspert kampanii „5 porcji warzyw, owoców lub soku”.

100% sok jako jedna z 5 porcji zalecanych warzyw i owoców – czy wiemy i stosujemy?

Czym można zastąpić warzywa i owoce? 42% matek odpowiedziało, że jako takich nie da się zastąpić niczym. Kolejną najczęściej występującą odpowiedzią i wskazaniem na formę zastępującą warzywa i owoce był sok – ta odpowiedź została wskazana przez blisko 1/3 matek, natomiast 77% matek, które nie wymieniły spontanicznie soku, słyszało o możliwości zastępowania nim owoców i warzyw (wzrost o 13% w stosunku do I-ego badania, wzrost o 4% w stosunku do II-ego). Jak przestrzega Barbara Groele, ze Stowarzyszenia KUPS, organizatora kampanii „5 porcji warzyw, owoców lub soku”: Pamiętajmy, że 100% sok to źródło witamin i składników mineralnych i z powodzeniem możemy zastępować nim jedną z 5 zalecanych dziennie porcji warzyw i owoców. Przecież to forma najbliższa świeżym warzywom i owocom, a ponadto dostępna w poręcznym i wygodnym opakowaniu, tak lubianym przez dzieci, zwłaszcza w wieku szkolnym. Aż ponad połowa mam (57%) przyznała w badaniu, że zdarza im się zastępować owoce i warzywa sokiem w swojej diecie, a 70% deklaruje zastępowanie ich w diecie dziecka (wynik bez zmian do poprzednich etapów badania). Zdaniem prof. Marii Koziołkiewicz, eksperta kampanii „5 porcji warzyw, owoców lub soku”: Obecne wyniki wskazują na powolny wzrost wiedzy o konieczności spożywania 5 porcji warzyw, owoców lub soku. Pamiętajmy, że wszystkie działania edukacyjne, aby przyniosły pożądane efekty, muszą trwać wiele lat. Wyniki przeprowadzonego badania wskazują, że nadal głównymi barierami w kształtowaniu właściwych postaw żywieniowych są niechęć dzieci oraz brak czasu matek, aby o to należycie zadbać. W przypadku diety samych mam są to: brak właściwych nawyków żywieniowych oraz brak czasu. Współczesna mama jest zabiegana i choć dba o swoją rodzinę najlepiej jak potrafi, nie zawsze ma czas i możliwości, aby nabyć odpowiednią wiedzę i konsekwentnie modyfikować dietę swojej rodziny. Dlatego kampanie podobne do kampanii „5 porcji warzyw, owoców lub soku” mają wielki sens, bo pomagają nie tylko mamom, ale nam wszystkim zmieniać nawyki żywieniowe w pożądany sposób.