Bolesne miesiączki i obfite krwawienia menstruacyjne mogą świadczyć o różnych schorzeniach dróg rodnych, a jednym z nich może być endometrioza. Co to za choroba? Jakie są jej objawy? Jakie mogą być jej konsekwencje? Program „Jestem przy Tobie”, który wspiera kobiety z nowotworami narządów rodnych, zapytał o to prof. dr hab. n. med. Violettę Skrzypulec-Plintę dziekana Wydziału Nauk o Zdrowiu Śląskiego Uniwersytetu Medycznego.

„Jestem przy Tobie”: Co to jest endometrioza?

Prof. dr hab. n. med. Violetta Skrzypulec-Plinta: Endometrioza to obecność błony śluzowej macicy w miejscach, w których nie powinno jej być – najczęściej w jamie otrzewnej, jajnikach i jajowodach. Nie wiadomo jaka jest przyczyna takiego stanu rzeczy. Istnieje teoria, tzw. miesiączkowania wstecznego, czyli w trakcie krwawienia przez jajowody do jamy otrzewnowej wylewa się krew menstruacyjna, drobiny tkanki złuszczają się i dostają do brzucha. Prawdopodobnie jest to choroba, która łączy się z zaburzeniem układu immunologicznego. Endometrioza dotyka 8-15% kobiet w okresie reprodukcji. Jest jedną z częstszych przyczyn hospitalizacji na oddziałach ginekologicznych i drugą, po mięśniakach macicy, przyczyną usunięcia macicy (histerektomii).

JpT: Jakie czynniki mogą świadczyć o endometriozie?

VS-P: To co powinno przede wszystkim zaniepokoić to mocny ból podczas miesiączki oraz obfite krwawienia. Dodatkowo lekarz podczas badania może zauważyć charakterystyczne zmiany na błonie śluzowej szyjki macicy i pochwy, które powiększają się pod koniec cyklu, trochę się obkurczają po miesiączce. Ogniska endometriozy przyjmują postać białych, czerwonych, niebieskich, brązowawych lub czarnych guzków. Ich ciemne zabarwienie spowodowane jest krwawieniem i odkładaniem się złogów hemosyderyny, która jest białkiem magazynującym żelazo, a powstającym z erytrocytów w procesie ich rozpadu. Wygląd ognisk endometrialnych zależy też od czasu trwania choroby.

JpT: Jak diagnozuje się endometriozę?

VS-P: Niestety endometriozy nie da się zdiagnozować poprzez żadne wskaźniki biochemiczne czy biofizyczne. Dlatego wychodzimy z założenia, że jeżeli pojawia się bardzo mocny ból podczas cyklu miesiączkowego, to być może jest to endometrioza. Należy zastosować u pacjentki tabletki antykoncepcyjne i sprawdzić, czy po ich zastosowaniu ból się zmniejsza. Jeżeli tabletki hormonalne dają tylko niewielką ulgę to uznajemy, że pacjentka cierpi na endometriozę i należy włączyć do leczenia inne leki, tj. progestageny. Złotym standardem powinno być też wykonanie laparoskopii, która pozwala potwierdzić, bądź wykluczyć chorobę dodatkowo poszerzoną o badanie histopatologiczne wycinków z ognisk. Można też wykonać badanie USG – dopochwowe lub przezbrzuszne, ale nie zawsze jest ono jednoznacznie czytelne w obrazie.

JpT: Jakie są metody leczenia endometriozy?

VS-P: Przyczyna endometriozy nie jest dokładnie znana, w związku z tym leczenie ma charakter objawowy i polega na podawaniu leków hormonalnych lub zastosowanie leczenia chirurgicznego. Żadna ze stosowanych metod terapii nie gwarantuje jednak 100% skuteczności. Czasami leczenie endometriozy ma charakter kombinowany, tzn. łączy się ze sobą zarówno leczenie hormonalne, jak i operację. W wielu przypadkach obserwuje się nawroty choroby, dlatego endometrioza jest uważana za trudną do wyleczenia.

Leczenie endometriozy ma charakter objawowy, co oznacza, że terapia polega na łagodzeniu dolegliwości wywoływanych przez przerost błony śluzowej macicy. Terapia gruczolistości macicy skupia się zatem na zmniejszaniu bólu towarzyszącego chorobie, zatrzymywaniu jej postępowania i minimalizowaniu powikłań, do których zalicza się problemy z zajściem w ciążę i niepłodność. Dobór terapii i postępowanie lecznicze względem pacjentki zależą od wielu czynników. Najważniejszym kryterium w doborze sposobu leczenia są plany macierzyńskie kobiety. Jeśli pacjentka nosi się z zamiarem posiadania dziecka, wskazane jest leczenie chirurgiczne przy użyciu laparoskopii, bądź w cięższych przypadkach – bardziej inwazyjnej laparotomii.

JpT: Czy zdiagnozowanie endometriozy oznacza dla pacjentki brak potomstwa?

VS-P: Nie do końca. Bycie chorą na endometriozę nie oznacza automatycznie bycia bezpłodną. Ogólnie rzecz biorąc, kobietom z tym rozpoznaniem trudniej zajść w ciążę od innych kobiet, zajmuje im to trochę więcej czasu. Ale 18-24% kobiet dowiaduje się o chorobie dopiero podczas cesarskiego cięcia przy porodzie. Oznacza to, że co 4 kobieta będzie miała dziecko spontanicznie, bez poprzedzającego leczenia. W większości przypadków, nie wiadomo dlaczego, kobiecie z endometriozą trudniej jest zajść w ciążę.

Wyjątkiem od reguły jest sytuacja, kiedy endometrioza jest na tyle zaawansowana, aby spowodować uszkodzenia jednego lub więcej narządu niezbędnego do poczęcia. Na przykład, jeśli jajniki są pokryte grubą warstwą zrostów, jajeczko nie może uwolnić się z jajnika i zostać zapłodnione. Podobnie, jeśli jajnik lub jajowód utknie w zroście w jakimś nietypowym miejscu, jajeczko nie jest w stanie przedostać się z jajnika do ujścia jajowodu. Takie nieprawidłowości są zwykle znajdowane u kobiet ze średnio lub bardzo zaawansowaną endometriozą.

Dziękuję za rozmowę.