Edukacja zdrowotna społeczeństwa, zmiana zwyczajów żywieniowych, zwiększenie aktywności fizycznej, a także personelu medycznego oraz ograniczenie marketingu produktów niezalecanych do spożycia to najważniejsze działania na rzecz walki z nadwagą i otyłością.

Koalicja na rzecz walki z otyłością to porozumienie pomiędzy resortowe i międzynarodowe. W regularnych spotkaniach udział biorą m.in. przedstawiciele resortów zdrowia państw Europy Środkowo Wschodniej – Polski, Litwy, Łotwy oraz Słowacji, przedstawiciele instytucji europejskich, parlamentarzyści, krajowi i zagraniczni eksperci medyczni, jak również przedstawiciele pacjentów chorych na otyłość.

Otyłość nie tylko domeną resortu zdrowia

Walka z otyłością to złożony problem i w przeciwdziałanie należy zaangażować szerokie grono interesariuszy. „Problem dotyczy wielu dziedzin, które są typowe dla wielosektorowego zdrowa publicznego. Za walkę z otyłością nie jest odpowiedzialne wyłącznie Ministerstwo Zdrowia, ale także Ministerstwo Rolnictwa, Edukacji czy Sportu.” ­– podkreślał prof. dr hab. n. med. Bolesław Samoliński, przedstawiciel Koalicji na rzecz Walki z Otyłością.

Polska ma już doświadczenie w prowadzeniu skutecznych interwencji w obszarze zdrowia publicznego. Przykładem jest ustawa antynikotynowa. „Przyjęcie tej ustawy było wspólnym sukcesem – ministerstw, ale także organizacji pacjenckich i ekspertów medycznych i powinno stanowić wyznacznik kierunku do działań w obszarze otyłości. Należy uświadomić sobie, że problem ten nadal się pogłębia.” – dodał Minister Radziwiłł. Podobnie wypowiadali się przedstawiciele Ministerstw Zdrowia z innych krajów Europy Środkowo-Wschodniej.

Wojciech Kałamarz z Komisji Europejskiej wskazał, że niezbędne jest podjęcie wspólnych działań na poziomie europejskim, zwłaszcza w walce z otyłością wśród dzieci. „Już teraz nawet co trzecie dziecko w wieku 6-9 lat ma nadwagę lub otyłość. Często to efekt ich podatności na działania marketingowe i popularyzowanie niezdrowej żywności i napojów energetycznych. Ograniczenie agresywnego marketingu to bardzo ważna kwestia i działania międzynarodowe mogą  wspomóc sukces. Dzieci same o siebie nie zadbają”.

Konieczność działań wieloaspektowych

Działania powinny mieć charakter wieloaspektowy i obejmować zarówno profilaktykę – promowanie i edukację w zakresie zdrowego stylu życia, odżywiania się i aktywności ruchowej, jak również poszerzenia możliwości leczniczych dla osób chorych na otyłość. Minister Łanda zauważył, że przeciwdziałanie otyłości to jeden z celów operacyjnych przyjętego przez MZ Narodowego Programu Zdrowia na lata 2016 – 2020.

Znaczną przeszkodzą w podjęciu efektywnych i kompleksowych działań w celu przeciwdziałania otyłości jest ciągły brak postrzegania jej jako choroby, a jedynie jako defektu kosmetycznego. „Konieczna jest zmiana postrzegania otyłości przez społeczeństwo i patrzenie na nią jako na chorobę. Nadal tak nie jest i nie jest to tylko i wyłącznie problem Polski, ale całej Europy.” – wskazała Magdalena Gajda, Społeczny Rzecznik Praw Osób Chorych na Otyłość.

Efektem dyskusji było wypracowanie rekomendacji zawierających działania, jakie należałoby podjąć aby skutecznie przeciwdziałać i rozwiązywać problem otyłości na terenie całej Europy. Zdaniem ekspertów potrzebne jest m.in. zapewnienie pacjentom kompleksowej opieki zdrowotnej oraz przeciwdziałanie dyskryminacji i stygmatyzacji tej grupy chorych. Postulowano uznanie otyłości za jeden z głównych priorytetów w ramach polityki państwa w aspektach zdrowotnych, ekonomicznych i społecznych.

Zgromadzeni jednogłośnie przyznali, że w obszarze przeciwdziałania jest jeszcze wiele do zrobienia i mają nadzieję, że rozpoczęta dziś dyskusja zaowocuje praktycznymi rozwiązaniami, które umożliwią skuteczne przeciwdziałania pandemii, jaką stał się problem nadwagi i otyłości.

NADWAGA I OTYŁOŚĆ – KLUCZOWE FAKTY

EPIDEMIOLOGIA

Dane epidemiologiczne wskazują, że globalnie w latach 1975 – 2014 aż trzykrotnie wzrósł odsetek mężczyzn chorych na otyłość (z 3,2% do 10,8%). W przypadku kobiet wskaźnik ten wzrósł ponad dwukrotnie (z 6,4% do 14,9%). Wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej najwyższy odsetek osób chorych otyłość można odnotować na Litwie – dotyka ona 27,6% społeczeństwa.

Niewiele lepiej wygląda sytuacja w Polsce – co czwarty Polak cierpi na otyłość (25,2%). Badanie WOBASZ II wykazało, że średnio na 100 kobiet, 31 cierpi na nadwagę, 25 osób to osoby na otyłe, a dwie to osoby z otyłością chorobliwą (BMI > 40). Oznacza to, że ok. 282 000 kobiet w Polsce to osoby chore na otyłość chorobliwą. Jednocześnie jeden na 100 mężczyzn to osoba z otyłością chorobliwą (łącznie ok. 192 000 osób), 44 cierpi na nadwagę, na 24 na otyłość.

Otyłość i jej powikłania pogarszają jakość życia chorych oraz skracają długość ich życia. Jest również przyczyną rozwoju niepełnosprawności ruchowej. Szacuje się, że u kobiet chorych na otyłość ryzyko rozwoju niepełnosprawności ruchowej jest od 3 do 6 razy większe niż u kobiet z prawidłową masą ciała.

KOSZTY BEZPOŚREDNIE/POŚREDNIE OTYŁOŚCI

Szacuje się, iż koszty leczenia otyłości mogą pochłaniać od 20 do 30% ogółu wydatków na służbę zdrowia (ok. 20 -30 mld zł).

Koszty utraconej produktywności wynikającej z otyłości (wg danych GUS z 2008 r.) to ok. 42 mld zł. Utrata produktywności rośnie wraz z ze wzrostem stopnia otyłości – w przypadku otyłości III stopnia utrata produktywności sięgać może nawet 62%.

Istotne są koszty wynikające z powikłań chorób. Same choroby sercowo-naczyniowe, pochodna otyłości, generują koszty przekraczające 4 miliardy euro. Bliskie tej wartości są również koszty pośrednie chorób sercowo-naczyniowych.

CHIRURGIA BARIATRYCZNA

Prof. Wiesław Tarnowski podkreśla zalety leczenia interwencyjnego dla osób chorych na otyłość, czyli chirurgii bariatrycznej. „Wiele badań wskazuje, że operacje bariatryczne to jedyny skuteczny sposób walki z otyłością, a przede wszystkim chorobliwą otyłością. Dostępność do nich jest na najniższym poziomie w Europie. W ubiegłym roku przeprowadziliśmy w Polsce ok. 2 000 operacji bariatrycznych, podczas gdy kwalifikacje do leczenia ma ponad 300 000 osób. Oznacza to, że przy takim tempie my, bariatrzy, mamy pracy na 150 lat. Być może decyzja, że procedury te mogą być rozliczane przez NFZ wpłyną na poprawę tej sytuacji.”

Badania kliniczne wskazują na 3 zasadnicze wnioski odnośnie leczenia bariatrycznego:

–          po 2 latach od zabiegu - spadek masy ciała na poziomie od 20-32%, w zależności od zabiegu, w porównaniu do zaledwie 2% u pacjentów po leczeniu zachowawczym

–          Spadek wagi ciała jest nie tylko większy ale i dłużej utrzymujący się niż w leczeniu zachowawczym. [

–          zmniejsza względne ryzyko zgonu o 89%, przy czym wskaźniki śmiertelności w chirurgii bariatrycznej i innych dziedzinach chirurgii (m.in. operacyjnej wymiany stawu biodrowego) są porównywalne (Wskaźnik wczesnej i późnej śmiertelności wynosi odpowiednio 0,28% i 0,35%)

Dostęp do zabiegów bariatrycznych w Polsce jest 6-krotnie mniejszy od średniej UE

• Polska – 0,0043% całkowitej populacji
• Unia Europejska – 0,0259% całkowitej populacji

Klinicyści wskazują, że po operacji bariatrycznej można zaobserwować znaczny spadek zużycia leków przeciwcukrzycowych wśród pacjentów.