Podstawy zdrowej kuchni Seniora
Dni Babci i Dziadka to doskonała okazja, by spędzić czas z najbliższymi. Możemy go wykorzystać także praktycznie – wprowadzając ukochanych Seniorów w zalecenia opracowane przez Instytut Żywności i Żywienia. Dzięki temu możemy wpłynąć na to, ze życzenia zdrowia i długiego życia się spełnią… Wszyscy doskonale wiemy, jak ważna dla utrzymania dobrej kondycji psycho-fizycznej jest dieta! Poniżej 10 zasad, które warto realizować w kuchni.
1. Regularne i urozmaicone posiłki
W związku z tym, ze wraz z wiekiem zmienia się łaknienie oraz pragnienie, a także przemiana materii dieta Seniora różni się nieco od tej pozostałych członków rodziny. Zapewniając niezbędne składniki odżywcze, posiłki powinny być rozłożone w regularnych odstępach czasu, dzięki czemu stanowić będą źródło energii i dobrego samopoczucia.
2. 5x dziennie warzywa i owoce, (co najmniej 400g)
Według zaleceń Instytutu Żywności i Żywienia dla osób dorosłych, warzywa i owoce – źródło błonnika, składników mineralnych oraz witamin - powinny stanowić podstawę codziennego jadłospisu. Najlepiej spożywać je na surowo, ewentualnie po wstępnym przygotowaniu na parze. Niektóre osoby starsze może mieć jednak problemy z przegryzaniem – dla nich powinniśmy przygotować rozdrobniony posiłek. I nie zapominajmy - im więcej kolorów na talerzu, tym lepiej!
3. Produkty zbożowe – jak najmniej przetworzone
Produkty pełnoziarniste to źródło cennego błonnika wspomagającego m.in. pracę układu pokarmowego, powodującego uczucie sytości oraz wpływającego na metabolizm cholesterolu. Ten skadnik jest konieczny w codziennej diecie. Jego zrodlo to produkty zbożowe z pełnego ziarna i otręby, nasiona roślin strączkowych, papryka, kapusta, sałata czy suszone owoce, ale także pełnoziarnisty ryż brązowy, makaron razowy czy kasze.
4. 3x dziennie produkty mleczne –źródło wapnia
Wraz z wiekiem Kości ulegają osłabieniu i wzrasta ryzyko osteoporozy. Dbajmy wiec, by w diecie naszych Babć i Dziadków nie zabrakło produktów dostarczających wapń –produkty mleczne o obniżonej zawartości tłuszczu.
5. Niezbędna witamina D
Witamin aD, uczestniczacaw odbudowie kosci jest niezbedna w procesie prztyswajania wapnia. Powstaje ona w wyniku syntezy skórnej pod wpływem promieniowania słonecznego. Jednak u większej części populacji zamieszkującej nasz obszar geograficzny występują niedobory witaminy D we krwi, w szczególności w okresie zimowym. Natomiast pozyskana w okresie letnim witamina utrzymuje się w organizmie tylko przez 2-3 miesiące i już późną jesienią może dochodzić do jej deficytów. Niedobory te zagrażają przede wszystkim osobom starszym, gdyż sama wydajność procesu syntezy skórnej, który umożliwia powstanie witaminy D, wraz z wiekiem się obniża.
Uzupełniajmy wiec dietę o produkty będące jej źródłem - m. in. w tłuste ryby, wątróbkę, żółtka jaj, mleko czy grzyby, a także wysokiej jakości margaryny miękkie.
6. Zamiast czerwonego mięsa – ryby i drób
Wszystkie najważniejsze instytucje zajmujące się określaniem zaleceń żywieniowych na świecie rekomendują Ograniczenie spożycia produktów zwierzęcych, będących źródłem niekorzystnych tłuszczów nasyconych. W tym celu powinno się zmniejszyc m. in. spożycie mięs czerwonych na rzecz chudszych gatunków, np. mięsa z kurczaka lub indyka. Innym zalecanym zastępnikiem mogą być także ryby - takie jak: śledź, makrela, łosoś czy pstrąg, które stanowią źródło niezbędnych dla serca nienasyconych kwasów tłuszczowych, które pomagają w utrzymaniu prawidłowego poziomu cholesterolu i tym samym chronić organizm przed miażdżycą, a w konsekwencji zawałem serca i udarem mózgu. Warto, by osoby starsze sięgały po nie przynajmniej dwa razy w tygodniu.
7. Więcej tłuszczów roślinnych
Masło, śmietana, utwardzone margaryny to źródło tłuszczów zwierzęcych, które powinny zostać zastąpione m. in. przez orzechy, ziarna oraz oleje roślinne – szczególnie lniany i rzepakowy, które stanowią źródło zdrowych tłuszczów nienasyconych, korzystnych dla naszego organizmu. Do smarowania pieczywa zaleca się użycie dobrej jakości margaryn miękkich, które dostarcza nienasycone kwasy tłuszczowe oraz witaminy A i D.
Osobom starszym, u których występuje podwyższony poziom cholesterolu, Instytut Żywności i Żywienia szczególnie zaleca uzupełnienie diety o margaryny wzbogacone o sterole roślinne (sterole roślinne z olejów roślinnych, np. z nasion słonecznika, nasion rzepaku lub soi czy oleju talowego z sosny znajdziemy m. in. we Florze ProActiv).
8. Ograniczenie cukru i słodyczy
Spożywane w nadmiernych ilościach cukier i mogą niekorzystnie wpływać na zdrowie nasze i naszych bliskich. To potencjalna przyczyna otyłości, miażdżycy, zaparć, problemów z uzębieniem, a także większego ryzyka wystąpienia nowotworów. Możemy zastąpić je naturalnymi przekąskami – takimi jak owoce, orzechy czy koktajle na bazie niskotłuszczowego jogurtu.
9. Mniej soli, więcej ziół
Zdarza się, że seniorzy, którzy przyjmują leki, słabiej odczuwają smak - przez co często nieświadomie przesalają potrawy. Jednak sól spożywana w nadmiarze może szkodzić i prowadzić do rozwoju chorób serca oraz nadciśnienia. Warto więc, by w kuchni osoby starszej znalazły się przede wszystkim zioła i przyprawy, które wzmacniają smak przygotowywanych dań, bez konieczności ich dosalania.
10. Przygotowanie potraw
Oprócz doboru odpowiednich składników, na jakość przygotowanego posiłku, wpływ ma także proces ich obróbki – ważne, by serwowane dania były w jak najmniejszym stopniu przetworzone. Zaleca się zrezygnowanie ze smażenia, przede wszystkim na głębokim tłuszczu i panierce – a korzystanie z innych technik kulinarnych. Wskazane jest grillowanie, duszenie, pieczenie czy gotowanie na parze. Tak przygotowane danie będzie nie tylko zdrowe, ale także – smaczne. Szczególnie, gdy przygotujemy je z myślą o ukochanej Babci czy Dziadku.
wypracowanie zdrowych nawyków żywieniowych
wzmocnienie motywacji
zmianę niesprzyjających przekonań i zachowań
wzmacnianie poczucia własnej wartości
regulację emocji , dzięki którym możliwa jest eliminacja nadmiernego jedzenia
Mechanizm oszczędnościowego genotypu czyli dlaczego diety są nieskuteczne?
Po utracie upragnionych kilogramów będących skutkiem stosowania diety przynajmniej 90% osób powróci do swojej normalnej wagi, a często nawet ją przekroczy. Dzieje się tak dlatego, że zastosowanie diety wyzwala w naszym organizmie niestrudzone, genetycznie uwarunkowane mechanizmy przystosowania się do głodu, które posiadamy w spadku od ewolucji.
Powrót do poprzedniej wagi po zakończeniu diety nie jest związany z brakiem siły woli jak większość z nas myśli, ale z mechanizmem fizjologicznym jaki ewolucja wbudowała w nasze organizmy , byśmy mogli przetrwać jako gatunek ludzki czasu chłodu i głodu. Nosi on nazwę mechanizm oszczędnościowego genotypu. Obrazowo mówiąc: jeśli mamy do czynienia z dwoma jednojajowymi bliźniakami a jeden z nich przeszedł dietę, to jeśli po jej zakończeniu zje tyle samo co brat bliźniak , który na diecie nie był, to ten pierwszy przytyje a ten drugi nie. Podczas chudnięcia organizm przestawia swój metabolizm tak, aby uzyskać z określonej ilości pokarmu więcej kalorii i w miarę możliwości zaczyna gromadzić zapasy. To trochę tak jakby zaczął myśleć: ,,skoro teraz brakuje jedzenia, to trzeba się przygotować na taką ewentualność w przyszłości i zgromadzić rezerwy…”
Każda osoba, która stosowała diety odchudzające, polegające na radykalnej zmianie składników żywieniowych a także ich racji, po powrocie do ,,normalnego odżywiania’ ’poczuje, że jego łaknienie jest większe a ta sama ilość pokarmu wywołuje większy wzrost otyłości. Te mechanizmy metaboliczne są tym wyraźniejsze, im częściej ktoś dietę stosował.
Co zatem zamiast diety odchudzającej?
Dobre, zdrowe nawyki żywieniowe pozwalają utrzymać nasz organizm w dobrej formie zarówno psychicznej jak i fizycznej. Raz wypracowany nawyk, ukształtowany w naszej psychice jako pożądany, pozostaje z nami do końca życia. Zatem kształtowanie dobrych nawyków żywieniowych to długi proces ale niewątpliwie wpływa na lepszą kondycje całego organizmu-tak fizyczną jak i psychiczną.
Anna Proch psycholog, psychodietetyk