Powszechnie wiadomo, że przewlekła choroba nerek źle wpływa na długość, jak również jakość życia. Stanowi jeden z najsilniejszych znanych czynników ryzyka zgonu.

„Skuteczna prewencja pierwotna i wtórna oraz wcześniejsza diagnostyka pozwoliłaby ocalić życie nawet 80 tys. pacjentów rocznie.” – uważa prof. Andrzej Jaroszyński, profesor Collegium Medicum Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach, kierownik Nefrologii Wojewódzkiego Szpitala Zespolonego w Kielcach.

Przewlekła choroba nerek (PChN*) to zespół kliniczny dający wiele różnych objawów, będący następstwem uszkodzenia nefronów trwającego dłużej niż trzy miesiące.

„Przewlekła choroba nerek jest chorobą cywilizacyjną o znaczeniu trudnym do przecenienia. Uważa się, że choruje na nią około 600-650 milionów osób na całym świecie. W Polsce liczba chorych wynosi ponad 4 mln. Dokładne dane nie są znane z uwagi na brak szerokich badań przesiewowych oraz różną metodologię stosowaną w takich badaniach” – mówi prof. Andrzej Jaroszyński.

Większość osób w obecnych czasach chorych na tą chorobę nie jest tego świadomym.

„Obecnie dializuje się około 32 tysiące osób w Polsce. Można powiedzieć, że to są ci pacjenci, którzy dożyli tego etapu przewlekłej choroby nerek. Pozostała część chorych umiera wcześniej, przede wszystkim na schorzenia sercowo-naczyniowe, a w drugiej kolejności na choroby infekcyjne” – wyjaśnia prof. Andrzej Jaroszyński.

Nieoczywiste czynniki ryzyka

Przewlekła choroba nerek może się pojawić na skutek innej posiadanej choroby. Najczęściej do chorób-czynników należy cukrzyca.

„Bez względu na typ cukrzycy, 30-35 proc. pacjentów z tym schorzeniem będzie miało tak zwaną cukrzycową chorobę nerek, której następstwa mogą prowadzić do okresu schyłkowego i konieczności dializoterapii. Istotnym czynnikiem ryzyka rozwoju PChN jest otyłość, także bez istniejącej cukrzycy. Na kolejnych miejscach należy wymienić nadciśnienie tętnicze, którym dotknięte jest już ponad 10 milionów Polaków” – mówi prof. Andrzej Jaroszyński.

Przewlekłą chorobą nerek są zagrożone także osoby z: kłębuszkowym zapaleniem nerek, wielotorbielowatością nerek, uropatią zaporową, chorobami układowymi tkanki łącznej czy układowymi zapaleniami naczyń krwionośnych.

„Istnieje pięć tak zwanych zespołów sercowo-nerkowych i nerkowo-sercowych. Mamy do czynienia z nimi wtedy, kiedy choroba jednego narządu powoduje wystąpienie uszkodzenia drugiego lub zaostrzenie schorzenia drugiego narządu. Czasami trudno jest określić, co było najpierw - czy choroba nerek spowodowała chorobę serca, czy też to choroba serca powoduje chorobę nerek. Niewątpliwie jednak przewlekła choroba nerek jest prawdopodobnie najsilniejszym znanym czynnikiem ryzyka zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych” – zaznacza prof. Andrzej Jaroszyński.

Zagrożenie COVID-19

„Badania autopsyjne przeprowadzane u zmarłych w wyniku powikłań infekcji COVID-19 pacjentów wykazują, że antygen SARS-CoV-2 czy też cały wirus są stwierdzane w poszczególnych strukturach nerek. Mamy tu zatem zależność przyczynowo-skutkową koronawirusa z chorobami nerek” – potwierdza prof. Andrzej Jaroszyński.

Z grupy pacjentów przebywających na OIOMie, zaintubowanych w przebiegu COVID-19, nawet 30 proc. wymaga leczenia nerkozastępczego.

„Nawet u 70 proc. pacjentów w lżejszych stanach, hospitalizowanych z powodu infekcji COVID-19, w analizie moczu stwierdza się białkomocz, mikroalbuminurię czy erytrocyturię. Są to zmiany świadczące o uszkodzeniu nerek, którego następstw na przyszłość nie jesteśmy w stanie jednoznacznie określić. Jest za wcześnie, abyśmy mogli powiedzieć, jak daleko COVID-19 będzie wpływał na zwiększoną liczbę pacjentów z przewlekłą chorobą nerek. Jest to według najnowszych badań na pewno niewykluczone, a wręcz bardzo prawdopodobne” – mówi prof. Andrzej Jaroszyński.

Poprawa rokowań

Przewlekła choroba nerek istotnie wpływa na długość i jakość życia pacjentów, natomiast istotne pogorszenie stanu zdrowia, niezależnie od przyczyny, rozpoczyna się w okresie okołodializacyjnym, przeddializacyjnym i u pacjentów leczonych nerkozastępczo. W tej sytuacji jakość życia chorych ulega stanowczemu pogorszeniu.

„Pacjent musi zastosować się do zaleceń dietetycznych, często trudnych do zaakceptowania, jak ograniczenie przyjmowania płynów czy radykalna zmiana diety. Istotnej modyfikacji wymaga także plan dnia. Pacjent hemodializowany musi trzy razy w tygodniu spędzić kilka godzin podczas sesji dializacyjnej w szpitalu. Pacjent dializowany otrzewnowo sam w domu podłącza do cyklera albo wykonuje cztery zmiany w pewnym rytmie dobowym w ciągu dnia. To wymagające obowiązki, ale jednocześnie przecież niekończące życia. Namawiamy naszych pacjentów, by w miarę możliwości pozostawali aktywni – zarówno na polu w zawodowym, jak i prywatnym” – mówi prof. Andrzej Jaroszyński.

Czujność na wczesne sygnały i współpraca specjalistów

W celu wczesnej diagnostyki tej choroby, warto wykonywać regularne, okresowe badania moczu i pomiar funkcji nerek.

„Jeśli obserwujemy już wymierny wzrost stężenia kreatyniny powyżej wartości referencyjnych, zazwyczaj świadczy to o uszkodzeniu znacznej części miąższu nerki. W oczywisty sposób możliwości terapeutyczne i szanse na poprawę rokowań będą wtedy mocno ograniczone. Lepiej wysłać pacjenta na konsultację nefrologiczną nawet, jeśli okaże się, że wszystko jest w porządku, niż przeoczyć zagrożenie. Skutki mogą być poważne i nieodwracane” – mówi prof. Andrzej Jaroszyński.

Lekarz rodzinny po zauważeniu stałych zmian w analizie moczu pacjenta, powinien skierować go do nefrologa. Pamiętajmy, że każda ilość białka w moczu powinna nas niepokoić, szczególnie u osób młodych, u których nie ma innej przyczyny obecności białka.

„Szacuje się, że nawet 80 tysięcy pacjentów można byłoby uratować, gdyby diagnostyka przewlekłej choroby nerek była lepsza, to jest, gdyby pacjenci trafiali do nefrologów na wcześniejszym etapie rozwoju schorzenia. Kluczem do lepszej pomocy chorym na PChN jest poprawa prewencji pierwotnej i wtórnej oraz wcześniejsza diagnostyka” – mówi prof. Andrzej Jaroszyński.

Lepsza terapia

„W terapii przewlekłej choroby nerek z flozynami łączymy dziś duże nadzieje. Ostatnie badania wykazały, że zarówno w cukrzycowej chorobie nerek, jak i w nefropatiach nie-cukrzycowych, leki te spowalniają proces PChN. To znaczące klinicznie doniesienia. W tym roku spodziewamy się rozpoczęcia badań dotyczących tak zwanych inhibitorów białek szoku cieplnego w hamowaniu progresji przewlekłej choroby nerek. Należy patrzeć w przyszłość z pewną nadzieją, że dializoterapia stanie się tylko pewnego rodzaju niepowodzeniem w przypadku leczenia pacjentów z przewlekłą chorobą nerek” – mówi prof. Andrzej Jaroszyński.

Zdaniem eksperta w kolejnych latach wciąż rozwijana będzie dializoterapia i transplantologia, która pozostaje najlepszą metodą leczenia nerkozastępczego.

„W przypadku dializoterapii, jako nefrolodzy, współpracujemy z psychologami, dietetykami i z lekarzami innych specjalności. Coraz częściej jesteśmy w kontakcie także z pracodawcami naszych pacjentów. Nasze doświadczenia potwierdzają, że pracodawcy często wspierają swoich pracowników wymagających dializoterapii, pozwalając im na przykład na zmianę stanowiska pracy tak, aby pacjent dalej mógł wykonywać pracę zawodową. Dzięki temu chory nie czuje, że jego życie się kończy albo że jakość jego życia w istotny sposób spada. Chciałbym wspomnieć o pani Iwonie Mazur, wspaniałym człowieku, współtwórcy inicjatywy „Moje nerki”, której celem jest szeroko pojęte szerzenie wiedzy dotyczącej problemów nefrologicznych. To bezcenna działalność społeczna” – mówi prof. Andrzej Jaroszyński.

*PChN - schorzenie cywilizacyjne