Wakacyjne wyzwanie - jak pomóc dzieciom i młodzieży w kryzysie depresji?

Nie tylko rodzice są niezmiernie ważni dla procesu wykrycia i leczenia depresji u dzieci. Pomocni są również nauczyciele i wychowawcy. Kadra nauczycielska spędza z nastolatkami mnóstwo czasu w roku szkolnym i najszybciej zauważą zmiany jakie w nich zachodzą, jak przeżywają pandemię, wojnę, uchodźców, nadopiekuńczość bądź kompletny brak opieki ze strony rodziców, zmiany, domowe konflikty, nowe rodzeństwo, przyjaźń, smutek, pieniądze, pracę rodziców i brak czasu związany z inflacją. Warto pomyśleć w czasie wolnym nad rozwiązaniami, które skutecznie pomogą rodzicom we wspólnej walce o zdrowie psychiczne dzieci. Podobnie dziadkowie, którzy zdając sobie sprawę z powagi sytuacji w Polsce i na świecie, i obserwując swoich potomków, szybciej zauważą co ich martwi, rozprasza i angażuje. I odpowiedzialnie pomogą zapracowanym rodzicom w zyskaniu równowagi przez dziecko, tym bardziej w okresie wakacji, kiedy mają zdecydowanie więcej czasu dla wnuków.

Pamiętając, że dziecko odbiera świat wszystkim swoimi zmysłami – głos, gest, zapach, ruch, sposób patrzenia na dziecko, praca codzienna z dzieckiem offline i online, zakotwiczona w rzeczywistości, nabiera jeszcze większego znaczenia. W jego rozwoju coraz istotniejszy staje się obecnie wysiłek fizyczny, rozwijanie instynktów samozachowawczych, obronnych, przekraczanie ograniczeń, nabieranie własnych doświadczeń, eksperymentowanie w granicach zdrowego rozsądku oczywiście. Umiejętności związane z komputerem dzieci mają na najwyższym poziomie, zatem trzeba zadbać o aspekty funkcjonalne.

Bardzo pomocne są szkolenia organizowane w ramach ogólnopolskiej kampanii społeczno-edukacyjnej Forum Przeciw Depresji. Tegoroczna edycja Kampanii przebiegała pod hasłem „NASTOLETNIA DEPRESJA. ŻYCIE W TRYBIE ONLINE/OFFLINE – nie pozwól dziecku wylogować się z życia” i dotykała kwestii związanych z prewencją kryzysów wśród dzieci i młodzieży, które zdarzają się coraz częściej. Stany i zaburzenia depresyjne występują u ok. 2% dzieci i aż u ok. 20% młodzieży. Statystyki rosną, bo to wciąż bardzo trudny temat dla wszystkich środowisk, zwłaszcza dla rodziców i nauczycieli, którzy często go bagatelizują, nie zauważają, bądź nie potrafią sobie z nimi poradzić, usprawiedliwiając objawy depresji młodzieńczym buntem, dorastaniem, czy introwertycznym charakterem dziecka. To pogłębia poczucie wyobcowania wśród dzieci i młodzieży, a brak zrozumienia, odpowiedniego wsparcia, opieki psychologicznej w dzieciństwie i okresie dojrzewania wpływają na ich funkcjonowanie, utrudniając budowanie relacji międzyludzkich czy poczucia własnej wartości.

Depresja u nastolatków może doprowadzić do ich śmierci. To proces powolny. Najpierw młody człowiek ma mniej energii, siły i chęci, aby realizować obowiązki dnia codziennego: szkolne czy domowe. To generuje pojawianie się i piętrzenie różnych trudności, np. obniżenie ocen, nieobecności na zajęciach, zagrożenie niezdaniem do następnej klasy, odizolowanie od innych i pogorszenie relacji z otoczeniem. Młodzi ludzie odczuwają ogromne wewnętrzne cierpienie, lęk, smutek, złość, żal i chcąc sobie pomóc – zaczynają szukać sposobów, jak je zagłuszyć. Znajdują ulgę, zapomnienie, chwilową poprawę nastroju w alkoholu, dopalaczach, narkotykach, kaleczą swoje ciało, długimi godzinami przesiadują przed komputerem, podejmują inne ryzykowne zachowania.

Najpoważniejszą, nieodwracalną konsekwencją depresji mogą być zachowania samobójcze. „Kiedy młody człowiek cierpi tak silnie, że przestaje wierzyć w sens życia, zaczyna wyobrażać sobie swoją śmierć, szuka sposobu, jak życie można się zabić, podejmuje próbę samobójcza. Nie możemy zapominać o tym zagrożeniu, które pogłębiła pandemia, edukacja w trybie zdalnym, ograniczenie aktywności towarzysko-rówieśniczej, izolacja i brak czujnego oka pedagogów wychwytującego kryzysy u dziecka. Powrót do szkół okazał się trudny zarówno dla tych, którzy przez cały ten okres tęsknili za koleżankami i kolegami, jak i dla tych, dla których był to czas wytchnienia od bolesnej codzienności.” – podkreśla Małgorzata Łuba, psycholożka, trenerka, certyfikowana suicydolożka, prelegentka szkoleń realizowanych w ramach kampanii Forum Przeciw Depresji.

Bardzo ważna staje się rola dziadków w takich momentach i ich pomoc w wychodzeniu z kryzysów przez młodych ludzi. Nie nadopiekuńczość i przekonanie, że wszystko wiedzą lepiej, ale wykorzystanie intuicji, doświadczenia życiowego, umiejętność słuchania i szczera chęć niesienia pomocy skupiona na poświęceniu czasu i znalezieniu rozwiązań. „ Dzieci i młodzież nie mają jeszcze doświadczenia w wychodzeniu z kryzysów – dopiero się tego uczą, poznają świat, rozeznają, co można zrobić gdy pojawia się w życiu większy problem; bardzo często myślą sobie, że sytuacja w której się znajdują jest nieodwracalna, nigdy się nie zmieni, nigdy już nie będzie lepiej, że zawsze będą odczuwać to, co odczuwają, że zawsze będą cierpieć i że te problemy, z którym przychodzi im się właśnie mierzyć są nierozwiązywalne. Charakterystyczne dla tej grupy wiekowej jest koncentrowanie się na trudnościach, bez myślenia o rozwiązaniach konstruktywnych a nie takich, które by szkodziły ich zdrowiu, czy wręcz zagrażały życiu.

O tym jak bardzo poważny jest to problem świadczą policyjne statystyki dotyczące podejmowanych przez dzieci i młodzież prób samobójczych oraz zachowań samobójczych zakończonych śmiercią. O ile problem drastycznego wzrostu liczby samobójstw jest znacznie bardziej złożony, o tyle pandemia bez wątpienia stała się katalizatorem zachowań autoagresywnych wśród dzieci i młodzieży. Apeluję do dorosłych: rodziców, dziadków, opiekunów, ale też nauczycieli: obserwujcie dzieci, a jeśli zauważycie coś niepokojącego – rozmawiajcie z nimi, nie zostawiajcie ich z problemami, bo sami najzwyczajniej w świecie sobie z nimi nie poradzą” – podkreśla Jolanta Palma, interwent kryzysowy, suicydolożka, prelegentka szkoleń realizowanych w ramach kampanii Forum Przeciw Depresji.

Liczba osób, która wzięła udział w spotkaniach podczas Forum Przeciw Depresji wśród Nastolatków świadczy, że problem jest ogromny, pocieszającym jest jednak fakt, że wielu dorosłych nie bagatelizuje tego, szuka pomocy i narzędzi, które podpowiedzą w jaki sposób należy podchodzić do problemu, jak rozmawiać z dziećmi i gdzie szukać pomocy. Ze spotkań skorzystało prawie 2000 osób, w tym nauczyciele, pedagodzy, psychologowie, dyrektorzy szkół, rodzice. Najliczniej reprezentowane były szkoły podstawowe, z których udział w szkoleniach wzięło niemal 584 osób. Ze szkół ponadpodstawowych przeszkolono prawie 200 pracowników.

Forum Przeciw Depresji jest kampanią społeczno-edukacyjną, organizowaną przy okazji Ogólnopolskiego Dnia Walki z Depresją, począwszy od 2007 r. Celem jest budowanie świadomości społecznej nt. depresji jako poważnej choroby, wymagającej wsparcia specjalisty oraz realna pomoc na rzecz osób chorych na depresję. Patronatu merytorycznego kampanii udzieliło jak co roku Polskie Towarzystwo Psychiatryczne, a w tej edycji do grona patronów merytorycznych dołączyło także Polskie Towarzystwo Suicydologiczne. Wśród wykładowców była min. Lucyna Kicińska, pedagog, suicydolożka, terapeutka narracyjna, koordynatorka strefy pomocy platformy „Życie warte jest rozmowy”, członkini Polskiego Towarzystwa Suicydologicznego oraz Zespołu Roboczego ds. Prewencji Samobójstw i Depresji przy Radzie ds. Zdrowia Publicznego Ministerstwa Zdrowia, prelegentka szkoleń realizowanych w ramach kampanii Forum Przeciw Depresji. Partnerem kampanii została min. firma Servier Polska i Fundacja Twarze Depresji.

Przez cały rok działa strona internetowa www.forumprzeciwdepresji.pl oraz fanpage na Facebooku www.facebook/forumprzeciwdepresji, gdzie na bieżąco umieszczane są wszelkie informacje o Kampanii. Zapraszamy wszystkich do włączenia się do kampanii walki o przyszłość nastolatków. MK