Alergia to nie wyrok. Są różne sposoby by z nią walczyć. Jednym z najbardziej znanych jest odczulanie, czyli zastosowanie specjalnych szczepionek. Czy to bezpieczna metoda dla małych alergików?

Sposobów radzenia sobie z alergią jest wiele, jednak najbardziej popularnym jest zastosowanie tzw. immunoterapii swoistej, czyli odczulania. Wielu rodziców boi się poddawać dziecko szczepieniom, polegającym na podawaniu małych dawek alergenu do organizmu malucha. Metoda ta uznawana jest przez środowisko lekarskie jako skuteczna i pozytywnie rokująca. Zdaniem dr nauk medycznych Zygmunta Nowackiego, ta metoda wpływa na przyszły przebieg choroby alergicznej - zastosowanie immunologii swoistej może zaowocować łagodniejszym przebiegiem alergii, a nawet całkowitym jej wyeliminowaniem. "Efekty na przyszłość są ogromne - jeśli dziecko przez kilka, kilkanaście lat nie odczuwa dolegliwości, to jest to nasz wspólny sukces" - tłumaczy alergolog w filmie "Kiedy można poddać dziecko odczulaniu?" .

Czy można poddać dziecko odczulaniu?

Dr Zygmunt Nowacki wymienia następujące kryteria, które warunkują decyzję o zastosowaniu immunoterapii u dziecka:
1) ukończony 5 rok życia
Od tej reguły istnieją jednak wyjątki, np. dziecko, u którego wystąpiła ciężka reakcja alergiczna na użądlenie owada powinno się jak najszybciej poddać immunoterapii, by zapobiec kolejnej reakcji uczuleniowej.
2) potwierdzone w testach skórnych bądź w testach z surowicy krwi rodzaje alergii
Wykonywanie testów skórnych jest metodą pewną, bezpieczną i niepowodującą żadnych powikłań. Dodatkowym plusem jest to, że są stosunkowo tanie. Jednak u niektórych dzieci nie można wykonać testów skórnych. Powody są różne - rozległe zmiany na skórze wywołane atopowym zapaleniem skóry, pokrzywki, dermografizm i wiele innych schorzeń. Często występuje również bariera psychologiczna - dziecko po prostu boi się strzykawek i jest to dla niego zbyt stresujące. W takich sytuacjach wykonuje się testy z surowicy krwi - są droższe od testów skórnych, ale równie skuteczne. Dr nauk medycznych Jacek Jóźwiak w filmie "Na co uważać poddając się testom alergicznym?" omawia przeciwwskazania do wykonywania testów skórnych.
3) stabilny przebieg choroby - można ją osiągnąć podając dziecku odpowiednie leki.

Kiedy immunoterapia jest skuteczna?

Niestety szczepienia odczulające (immunoterapia) nie są w stanie zapobiec wszystkim reakcjom skierowanym przeciwko określonym białkom. Ich skuteczność zależy od tego, czy uda się zidentyfikować swoiste alergeny. Szczepienia nie pomogą w sytuacjach, gdy objawy dziecka związane są z infekcjami wirusowymi lub działaniem czynników drażniących.

Choroby, które można leczyć za pomocą immunoterapii to:
- alergiczny nieżyt nosa (katar sienny) - jeśli objawy wyzwalane są m.in. przez wdychane alergeny środowiskowe, czyli roztocze kurzu, zarodniki pleśni, pyłki drzew, traw i chwastów, szczepionki odczulające mogą okazać się dobrym rozwiązaniem.
- alergiczne zapalenie spojówek - zaczerwienione i swędzące oczy są zmartwieniem wielu dzieci. Problem dotyczy szczególnie maluchów uczulonych na pyłki drzew i traw. Dzieci czują nieodpartą chęć pocierania oczu, co często prowadzi do wtórnych infekcji.
- astma (ale nie u wszystkich pacjentów) - w tym przypadku szczepionki odczulające będą skuteczne jedynie wtedy, gdy objawy w głównej mierze wywołuje ograniczona liczba znanych alergenów. Jeśli przyczyną astmy są infekcje wirusowe lub ćwiczenia, to immunoterapia nie będzie skuteczna. Większość alergologów zaleca szczepienia odczulające u dzieci z dobrze opanowaną astmą, gdy towarzyszą jej objawy alergicznego nieżytu nosa
- alergia na owady - szczepionki odczulające z użyciem jadu owadów stanowią ważny i potencjalnie ratujący życie sposób leczenia. Skuteczność została udowodniona m.in. w przypadku jadu pszczół, szerszeni oraz dużych i małych gatunków os.
Istnieje również prawdopodobieństwo, że odczulanie może pomóc przy alergii na zwierzęta domowe.

Choroby, których nie da się leczyć za pomocą immunoterapii:
- alergie pokarmowe,
- atopowe zapalenie skóry,
- pokrzywka.

Od czego należy zacząć?

Należy pamiętać o tym, że immunoterapia musi być dostosowana do konkretnego dziecka. Lekarz zajmujący się maluchem powinien wypytać o środowisko życia (dzięki temu oceni jakie alergeny występujące wewnątrz i na zewnątrz domu mogą wpływać na zdrowie dziecka). Powinien również znać lokalne i regionalne alergeny na danym obszarze. Kolejnym krokiem są dokładne testy uczuleniowe - pomogą one ukierunkować proces leczenia.
W immunoterapii wykorzystuje się najczęściej roztocze kurzu, alergeny pochodzenia zwierzęcego, zarodniki pleśni oraz pyłki chwastów, drzew i traw. Lekarz nie powinien wybrać zbyt wielu alergenów, ponieważ istnieje możliwość, że mały pacjent nie odniesie oczekiwanej korzyści (ochrony przed każdym z osobna).

Rodzaje immunoterapii swoistej

Immunoterapia podskórna
Polega na podawaniu alergenu w postaci zastrzyków podskórnych. Leczenie przebiega w dwóch etapach. Pierwszy, to kilkutygodniowy okres wstępny, kiedy to w odstępach tygodniowych podawane są coraz większe dawki alergenów, aż do osiągnięcia tzw dawki podtrzymującej. Drugi okres to leczenie podtrzymujące, podczas którego otrzymuje się iniekcje zwykle w odstępach miesięcznych. Podanie każdej iniekcji odbywa się w gabinecie lekarskim.

Immunoterapia podjęzykowa (doustna)
Polega na podawaniu pod język alergenu w postaci kropli lub rozpuszczalnych tabletek. Taki sposób leczenia nie wymaga wizyt w gabinecie lekarskim – pacjent przyjmuje leki w domu.

Przebieg leczenia

Początkowo większość dzieci otrzymuje jedną lub dwa zastrzyki w tygodniu. Czas leczenia powinno się dostosować do konkretnego dziecka. Standardowy plan szczepień zakłada, że korzystny efekt można uzyskać przez podawanie szczepionki co najmniej przez 8 do 12 miesięcy. Jeśli w tym czasie stan zdrowia dziecka nie poprawi się znacząco, to należy zrewidować plany leczenia (np. dobrać inne alergeny). W sytuacji, gdy stan dziecka poprawi się w ciągu pierwszego roku kuracji, a następnie w drugim roku, to większość specjalistów zleci kontynuację szczepień dawkami podtrzymującymi przez najbliższe 3, 4 lata.

Czy szczepienia są bezpieczne?

Lekarze twierdzą, że szczepionki są bezpieczne i przynoszą wiele korzyści małym alergikom. Należy jednak zwrócić uwagę na to, że alergolog wstrzykuje dziecku białko, które ma zdolność wyzwalania reakcji alergicznej. W miarę zwiększania dawki może dochodzić u dzieci do reakcji alergicznych. Na szczęście częstotliwość występowania znaczniejszych reakcji jest niewielka. Istotny jest dobór specjalisty - powinien mieć duże doświadczenie w pracy z małymi pacjentami.


Jeśli rodzice zdecydują się na podjęcie leczenia dziecka za pomocą immunoterapii, to powinni zdawać sobie sprawę z tego, że na nich również spoczywa odpowiedzialność za skuteczność tej metody. W sytuacji, gdy nie będą w stanie poświęcić swojego czasu na przeprowadzenie szczepień oraz przestrzegać planu podawania szczepionki, rozpoczynanie immunoterapii nie ma sensu.

Red. Anna Włoszek

Bibliografia: Allen J. Dozor i Kate Kelly "Astma i alergia - postępowanie z dziećmi.", Poznań 2005.

Artykuł publikowany jest w cyklu "Wszystko, co chcecie wiedzieć o alergii" przy współpracy z videoportalem www.JaAlergik.pl w ramach ogólnopolskiej akcji "Nie daj się alergii"