Przebarwienia to różnej wielkości plamy o ciemnym zabarwieniu. Są ciemniejsze od otaczającej je zdrowej skóry. Pojawiają się najczęściej na twarzy, dłoniach i dekolcie. Różnią się między sobą nie tylko lokalizacją, ale także etiologią i obrazem klinicznym. Powstają na skutek nadprodukcji lub nierównomiernego rozłożenia melaniny – substancji barwnikowej powstającej w wyspecjalizowanych komórkach zlokalizowanych w naskórku (melanocytach). Różnica w zabarwieniu skóry wynika z nadaktywności melanocytów. Nie wynika ze zwiększenia ich liczby, która jest jednakowa u wszystkich ras. Przebarwienia pojawiają się najczęściej u kobiet w wieku menopauzalnym i pomenopauzalnym, aczkolwiek z roku na rok wzrasta liczba młodych kobiet uskarżających się na ten defekt. Skala występowania przebarwień skóry wskazuje na potrzebę prowadzenia działań edukacyjnych, dotyczących redukowania istniejących przebarwień, a przede wszystkim zapobiegania ich powstawaniu.

Rodzaje przebarwień

Przebarwienia dzielimy na dwie zasadnicze grupy: w zależności od głębokości i lokalizacji melaniny w skórze oraz uwzględniając ich obraz kliniczny. W zależności od lokalizacji wyróżniamy przebarwienia: naskórkowe, skórno-naskórkowe i skórne, umiejscowione w warstwie skóry właściwej. Obraz kliniczny dokładnie charakteryzuje przebarwienie. Prawidłowa ocena kliniczna jest niezbędna do wyboru odpowiedniego rodzaju leczenia. Wyróżniamy zatem:

- piegi, zmiany o wielkości 1-5 mm, występujące na skórze narażonej na ekspozycję słońca
- plamy typu ostuda-melazma, symetryczne, zlokalizowane na twarzy u kobiet ciężarnych a także stosujących doustną antykoncepcję
- plamy soczewicowate
- przebarwienia pozapalne
- plamy wątrobowe, zlokalizowane na grzbietach rąk lub na twarzy, zwane również plamami starczymi
- plamy typu „kawy z mlekiem”.

Grupy ryzyka i czynniki sprzyjające powstawaniu przebarwień

Do powstawania przebarwień dochodzi najczęściej pod wpływem promieniowania słonecznego o podłożu hormonalnym. Grupę wysokiego ryzyka stanowią zatem kobiety stosujące doustną antykoncepcję, zastępczą terapię hormonalną, kobiety ciężarne oraz kobiety w wieku menopauzalnym. Ryzyko u tych kobiet wzrasta wraz z częstością korzystania z solariów i opalania się na słońcu. Grupę ryzyka stanowią również chorzy leczeni lekami obniżającymi ciśnienie krwi, antybiotykami, lekami przeciwzapalnymi i przeciwbólowymi należącymi do niesteroidowych leków przeciwzapalnych. Do czynników sprzyjających powstawaniu przebarwień zalicza się: promieniowanie UVA i UVB, ciążę, przyjmowanie leków hormonalnych i doustnej antykoncepcji, menopauzę, zaburzenia miesiączkowania, choroby wątroby, zapalenia przydatków, niedoczynność nadnerczy, nadczynność tarczycy, stany zapalne skóry, działanie metali ciężkich (miedź, żelazo, arsen, bizmut), uszkodzenia wątroby, zaburzenia krążenia i niedobory witamin: A, PP, B5 i kwasu foliowego.

Zapobieganie i leczenie

Przebarwieniom łatwiej zapobiegać niż leczyć. Należy ograniczyć opalanie lub w odpowiedni sposób zabezpieczyć skórę przed szkodliwym promieniowaniem, zrezygnować z opalania w solariach, szczególnie dotyczy to kobiet z grupy wysokiego ryzyka. Aby zmniejszyć ekspozycję promieniowania UV docierającego na powierzchnię skóry, należy zastosować kosmetyki zawierające filtry przeciwsłoneczne. Filtry fizyczne (np. tlenek cynku, tytanu czy krzemionka) i filtry chemiczne (np. kwas paraaminobenzoesowy, kwas cynamonowy) zatrzymują promieniowanie UV i dzięki temu przedłużają bezpieczny czas przebywania na słońcu. Stosowanie kosmetyków zawierających substancje chemiczne i pochodzenia naturalnego chronią skórę przed działaniem wolnych rodników. Do związków tych zaliczamy: koenzym Q10, witaminę E, witaminę A, witaminę PP, witaminę C oraz ekstrakty z korzenia morwy białej, grejpfruta, pietruszki, lukrecję, mącznicę lekarską, piwonię białą, ekstrakt z kawy. Zaleca się również stosowanie preparatów zawierających hydrochinon i jego pochodne oraz kwas azelainowy. Hydrochinon jest związkiem odbarwiającym. Występuje w preparatach w stężeniach 1,5-4% lub wyższych 6-10% dostępnych na receptę. Kwas azelainowy jest popularnym związkiem chemicznym stosowanym w stężeniu 20% w kremach przeciwtrądzikowych dostępnych bez recepty.
Jedną z powszechnych metod walki z przebarwieniami są kwasy owocowe. Ich dobroczynne właściwości odbarwiające wykorzystują peelingi chemiczne – najpopularniejsze sposoby przywracania jednolitego koloru skóry. Do grupy kwasów owocowych zalicza się kwas trójchlorooctowy (TCA), kwas glikolowy, kwas kojowy i wspomniany już kwas azelainowy.

Inne metody

W celu usunięcia przebarwień skóry możemy zastosować zabiegi specjalistyczne w salonach urody i klinikach kosmetycznych. Uznanym zabiegiem jest metoda Cosmelan, która służy do usuwania przede wszystkim zmian typu melazma i „kawy z mlekiem”. Piegi, plamy posłoneczne, starcze i „wątrobowe” kwalifikowane są najczęściej do zabiegu laserowego. Im przebarwienie jest ciemniejsze, tym łatwiej i szybciej je usunąć. Po pierwszym zabiegu osiąga się poprawę już o około 50-70% a powtórzenie zabiegu po 8 tygodniach powoduje dalszy postęp rozjaśnienia. Za pomocą peelingu mechanicznego, czyli zabiegu mikrodermobrazji efektywnie usuwamy płytkie plamki. W salonach kosmetycznych stosuje się również naświetlanie światłem IPL lub krioterapię (terapię ciekłym azotem).