Osteoporoza to trzecia, po chorobach układu krążenia i nowotworach, przyczyna zgonów wśród osób dorosłych. Eksperci szacują, że w Polsce na osteoporozę choruje blisko 3 miliony osób. Znacznie częściej dotyka ona kobiety niż mężczyzn. Czasami osteoporoza występuje również u osób młodych, jeszcze w pełni aktywnych zawodowo, rodzinnie i towarzysko. Osteoporoza jest jedną z najczęstszych przyczyn złamań kości. 20 października obchodzony jest Światowy Dzień Osteoporozy. To dobry moment, aby przypomnieć o problemie i zastanowić się, co można zrobić, aby poprawić jakość życia pacjentów dotkniętych osteoporozą. Z tej okazji wśród 135 uczestników wykładów na Uniwersytecie Trzeciego Wieku w Warszawie,  przeprowadzona została ankieta1, z której wynika, że wiele wiemy o chorobie, ale niezbędna jest dalsza edukacja osób w wieku dojrzałym.

Wyniki ankiety:

Ankietowani zdają sobie sprawę z zagrożenia jakie niesie za sobą osteoporoza i mają świadomość jak jej zapobiegać. Nikt nie miał wątpliwości, czym jest ta choroba. Natomiast co trzecia osoba uznała, że w różnym stopniu dotyka ona mężczyzn jak i kobiety, podczas gdy głównie chorują kobiety po 55 r.ż. po menopauzie. Niepokojąca jest bierność wobec choroby. Co 3-cia osoba uważa, że trzeba się z nią pogodzić, co 4-ta, że nie można jej zapobiegać! Osoby dojrzałe, godzą się z objawami wielu chorób i uznają je za nieodłączny element starości. A przecież tak nie musi być! Połowa ankietowanych twierdzi, że osteoporoza nie prowadzi do śmierci, tymczasem jest ona trzecią przyczyną śmierci po chorobach układu krążenia i nowotworach. Aż 82% respondentów miało wykonaną densytometrię, a u 42% stwierdzono osteoporozę lub osteopenię. Dlaczego więc większość badanych (37%), zdając sobie sprawę, jak ważna jest profilaktyka, nie robi absolutnie nic, żeby zapobiegać chorobie?

Grupa biorąca udział w ankiecie, to głownie kobiety po 60. roku życia, wykształcone, edukujące się, świadome zagrożeń dla zdrowia. Z badania wynika, że grupa ta wie dużo o osteoporozie, a jednak zaniedbuje profilaktykę, jak więc wygląda sytuacja w grupie osób, które nie szukają tak aktywnie informacji jak studenci UTW? Ankieta pokazuje, że niezbędna jest EDUKACJA i budowanie świadomości dotyczącej profilaktyki osteoporozy.

Osteoporoza to, zgodnie z definicją Światowej Organizacji Zdrowia, uogólniona choroba metaboliczna kości, która objawia się niską masą kostną i upośledzoną mikroarchitekturą tkanki kostnej.² Prowadzi do osłabienia kości i ich zwiększonej łamliwości. Proces utraty masy kostnej jest zjawiskiem fizjologicznym i rozpoczyna się między 30. a 40. r.ż., czyli po osiągnięciu tzw. szczytowej masy kostnej. W późniejszym okresie zdrowy człowiek traci ok. 0,5 – 1,0% masy kostnej rocznie. U kobiet po menopauzie rozpoczyna się faza przyspieszonej utraty masy kostnej, w której proces utraty tkanki kostnej zdecydowanie przewyższa proces jej odbudowy. U chorych na osteoporozę ubytek masy kostnej sięga rocznie nawet 3 – 5%.

Na osteoporozę i skutki, jakie niesie ze sobą narażone są osoby, które nie osiągnęły optymalnej masy kostnej w okresie wzrastania. Od tego jak kości zostaną ukształtowane w dzieciństwie i okresie dojrzewania, zależy ich jakość w przyszłości. Dlatego trzeba o nie dbać od najmłodszych lat, a każdy czas jest dobry na rozpoczęcie działań profilaktycznych, takich jak zmiana stylu życia czy dieta.
Na osteoporozę w szczególności muszą uważać osoby, które mają w rodzinie przypadki złamań osteoporotycznych.

Nieuchronnym skutkiem nieleczonej lub źle leczonej osteoporozy są złamania kości, które mogą być przyczyną ciężkiego kalectwa, a nawet zgonów. Tylko w Polsce każdego roku dochodzi do około 2,6 mln nowych złamań, wynikających z obniżonej masy kostnej.³ Najczęściej są to złamania kręgosłupa, szyjki kości udowej, kości promieniowej. Częstość złamań gwałtownie wzrasta wraz z wiekiem. Ryzyko złamania szyjki kości udowej w przebiegu osteoporozy jest wyższe, niż ryzyko zachorowania na nowotwór piersi, macicy i jajników ogółem. Wśród kobiet po 50. roku życia wynosi ono 17,5%⁴. Co piąty pacjent w podeszłym wieku umiera po roku z powodu takiego urazu. Choć niewiele osób zdaje sobie z tego sprawę, ryzyko śmierci z powodu powikłań złamania szyjki kości udowej jest wyższe od ryzyka zgonu w wyniku raka piersi. Połowa chorych, którzy przeżyją krytyczny rok jest niepełnosprawna. Każde złamanie osteoporotyczne oznacza drastyczny wzrost zagrożenia następnym tego typu zdarzeniem. Ryzyko wzrasta nawet dziesięciokrotnie. Jedna na pięć kobiet ze złamaniem kręgu doświadczy kolejnego złamania.⁵

Osteoporozy nie można wyleczyć całkowicie. Dlatego tak ważna jest profilaktyka. Niezwykle istotne jest dostarczanie organizmowi od najmłodszych lat wapnia (mleko i jego przetwory) i witaminy D oraz regularna aktywność fizyczna. Stosując odpowiednią dietę i dbając o kondycję możemy zapewnić sobie odpowiednią masę kostną. Solidny szkielet zbudowany w okresie wzrastania daje nam gwarancję, że nie zabraknie nam zdrowych kości na starość, kiedy naturalne procesy resorpcji będą
je osłabiały.

Głównym celem leczenia osteoporozy jest skuteczne przeciwdziałanie złamaniom. Jest to możliwe dzięki stosowaniu odpowiednich leków oraz suplementacji wapnia i witaminy D. Leki stosowane w osteoporozie opierają się na różnych mechanizmach działania. Mogą one modyfikować przebudowę tkanki kostnej, czyli resorpcję (proces niszczenia), wpływać na proces kościotworzenia lub na oba te procesy równocześnie.

Odpowiedni dobór terapii a także wytrwałość w konsekwentnym przyjmowaniu leków (tzw. compliance) są kluczowe dla osiągnięcia sukcesu terapeutycznego. Koszty osteoporozy nie ograniczają się tylko do kosztów leczenia, ważne są również koszty społeczne. Do kosztów społecznych źle leczonej osteoporozy zalicza się ewentualne kalectwo chorego, konieczność rezygnacji z pracy czy zaangażowanie w opiekę nad nim najbliższych.

W związku z postępującym wydłużaniem się życia i starzeniem się społeczeństwa, problem osteoporozy będzie narastał. Tym bardziej istotne jest budowanie świadomości wagi tego problemu.

Referencje:

1. Wyniki ankiety przeprowadzonej  wśród 135 uczestników wykładów  Uniwersytetu Trzeciego Wieku  SGH w Warszawie przez UTW i Stowarzyszenie  Stenko w październiku 2012 r. Wyniki badania opublikowane na  http://www.stenko.org/ i  www.sgh.waw.pl/ksztalcenie/u3w/

2. Światowa Organizacja Zdrowia, http://www.who.int/en/

3. E. Czerwiński i wsp. Medycyna po Dyplomie. 2010;1(30):2.

4. Informator pod kierunkiem i nadzorem merytorycznym prof. Edwarda Czerwińskiego, 2011

5. Raport International Osteoporosis Foundation (IOF) 2010