Choć za powstanie choroby wrzodowej odpowiedzialne są bakterie Helicobacter pylori, to jednak długotrwały stres, nieregularne posiłki, zła dieta, alkohol, nikotyna czy nawet niektóre leki, sprzyjają ich uaktywnieniu i rozwojowi choroby. Okazuje się też, że wrzody pojawiają się częściej u osób z grupą krwi „0”.

Choroba wrzodowa, jeszcze do niedawna zwana była chorobą biznesmenów. Jednakże jest coraz powszechniejsza, gdyż nasze czasy sprawiają, że pośpiech, nerwowość i niewłaściwe żywienie są stałym elementem życia coraz większej grupy ludzi.

Oznaki choroby wrzodowej najczęściej zaczynamy odczuwać jesienią lub wiosną, czyli w tzw. przejściowych porach roku, kiedy nasze organizmy są bardziej osłabione i kiedy zachodzą w nich zmiany hormonalne. Owrzodzenia mogą wystąpić w każdym wieku, nawet u małych dzieci. Najczęściej jednak wrzody żołądka pojawiają się w wieku 50-60 lat, a wrzody dwunastnicy – w wieku 40-50 lat. Z badań wynika, że owrzodzenia występują u ok. 10 proc. całej dorosłej populacji. Na wrzody dwunastnicy mężczyźni chorują dwukrotnie częściej niż kobiety, natomiast przy wrzodach żołądka nie ma zróżnicowania ze względu na płeć. Na chorobę wrzodową częściej chorują osoby z grupą krwi 0, niż pozostali. Ma to prawdopodobnie związek z obecnością u nich antygenu Lewis b i antygenu HLA-B5. Często też owrzodzenia ulegają samoistnemu wygojeniu, nawet bez rozpoznania choroby.

Chorobę wrzodową wywołują głównie bakterie Helicobacter pylori. Bakterie te odpowiadają za ponad 90 proc. wrzodów dwunastnicy i ponad 70 proc. wrzodów żołądka. Można się nimi zarazić drogą pokarmową, ale też np. podczas pocałunku. Ich obecność w organizmie można zbadać za pomocą testu dostępnego w aptece. Okazuje się, że można być nosicielem Helicobacter pylori, ale nigdy nie zachorować.

Podatny grunt

Bakterie te zaczynają swoje „rządy” w przypadku odpowiednio przygotowanego środowiska jakim jest np. nasz żołądek osłabiony długotrwałym stresem. Powoduje on zaburzenia jego pracy oraz wytwarzania kwasów żołądkowych, których jednym z zadań jest dezynfekcja pożywienia. Duży wpływ na powstawanie wrzodów ma nadużywanie alkoholu oraz papierosy. U palaczy częściej dochodzi do nawrotów choroby, a zmiany trudniej się goją. Za winowajcę uważa się też niesteroidowe leki przeciwzapalne, które powodują uszkodzenie komórek nabłonka żołądka. Czynnikiem sprzyjającym chorobie wrzodowej jest spożywanie pokarmów, leków lub suplementów diety, które zmieniają pH żołądka. Nadal powszechnie w użyciu jest domowa terapia leczenia wrzodów z użyciem sody oczyszczonej, która nie dość że zmienia pH żołądka z kwaśnego na zasadowe, to jeszcze pod wpływem kwasów powoduje wydzielanie dużych ilości soli, co z czasem może powodować nadciśnienie. Bardzo często stosowane są też obecnie tanie suplementy diety odkwaszające organizm, popularne również wśród sportowców i kulturystów. – Większość z dostępnych suplementów diety oparta jest na substancjach zasadowych, które działają już w żołądku i jelitach (np. wodorowęglan sodu). Powodują one zmianę pH żołądka i jelit na zasadowe, co sprzyja rozwojowi bakterii gnilnych i grzybów. Żołądek musi wówczas wytwarzać o wiele więcej kwasów niż zwykle. Dlatego osoby stosujące suplementy na odkwaszanie powinny szukać tych, opartych na cytrynianach (np. pH balans lub pH balans plus) – mówi Radosław Araszkiewicz z Dr. Jacob’s Poland. Cytryniany minerałów w postaci naturalnych organicznych związków zapewnią wielokrotnie wyższą wchłanialność jonów minerałów niż nieorganiczne formy jak np. węglany, siarczany czy fosforany, które rozpadają się w kwasach żołądkowych. Cytryniany zachowują znacznie lepsze właściwości i są dużo bardziej wydajne.

Pierwsze oznaki

Symptomami, które powinny skłonić nas do wizyty u lekarza są m.in.: pobolewanie żołądka, zgaga, refluks (podchodzenie, cofanie się kwaśnej treści pokarmowej do przełyku), pobolewanie żołądka po wypiciu soku owocowego lub zjedzeniu owoców (głównie surowych). W przypadku wrzodów żołądka chorzy często skarżą się na ciągły głód, pieczenie lub uczucie ssania, niektórzy mają mdłości i wzdęcia po obfitym posiłku. Jednak najczęstszym objawem choroby jest ból zlokalizowany w nadbrzuszu, pojawiający się w ciągu 1-3 godz. po posiłku. Natomiast przy wrzodach dwunastnicy bóle często pojawiają się w nocy lub nad ranem. Innymi objawami są nudności, wymioty, brak apetytu, niesmak w ustach, zaparcia na przemian z biegunkami, spadek masy ciała, wzdęcia. Wrzody trawienne to ubytki w błonie śluzowej - żołądka, dwunastnicy lub dolnej części przełyku. Zwykle ich średnica nie przekracza 2 cm. Zmiany powstają tylko w tej części przewodu pokarmowego, w której znajduje się pepsyna - enzym trawiący białka. Stąd właśnie wzięła się ich nazwa – wrzody trawienne.

Wizyta u specjalisty

Jeśli występują takie niepokojące objawy, lekarz pierwszego kontaktu skieruje nas do lekarza specjalisty. Ten, w uzasadnionych przypadkach, zleca badanie gastroskopijne, które polega na wprowadzeniu do żołądka wziernika (tzw. endoskopu), dzięki któremu zbadany zostanie żołądek „od wewnątrz” – obejrzenie ścianek, sfotografowanie podejrzanych miejsc, ewentualnie pobranie do badania wycinka tkanki i próbki soku żołądkowego. – Badanie endoskopem określa, czy na ścianie żołądka wystąpiły już wrzody (późna faza choroby), czy też są to dopiero nadżerki, lekki stan zapalny lub podrażnienie błony śluzowej żołądka. Owrzodzenie ściany żołądka jest niebezpieczne, a czasami wręcz zagraża życiu, gdyż pęknięcie wrzodu może spowodować krwawienie lub przebicie ściany żołądka – informuje Janusz Wawrzyniak – lekarz medycyny, gastrolog.

Leczenie

Wrzodów nie należy lekceważyć, ponieważ zdarzają się przypadki, które są oporne na leczenie farmakologiczne. Wówczas trzeba rozważyć zabieg chirurgiczny. Teraz to jednak rzadkość. Standardem w leczeniu wrzodów są dziś leki osłaniające, antybiotyki i leki przeciw nadkwasocie. Zmniejszają one kwaśność soku żołądkowego, ból oraz stan zapalny. – Najbardziej skuteczne przy chorobie wrzodowej są preparaty, które nie zmieniają naturalnego pH żołądka i jelit na zasadowe. Najlepiej, aby były oparte na cytrynianach, które są naturalnymi substancjami odpowiedzialnymi za prawidłowe spalanie pokarmów i eliminację nadmiaru kwasów i działają dopiero w komórce – wyjaśnia Radosław Araszkiewicz z Dr. Jacobs Poland.

Dieta dla wrzodowców

Chorzy, u których stwierdzono wrzody powinni jeść mniej, ale za to częściej. Dolegliwości mogą się nasilać w trakcie picia podczas posiłków. – Produkty, które są dopuszczalne przy chorobie wrzodowej to: chude, gotowane mięso, ale raczej w ograniczonych ilościach, twarożki, kisiel, galaretki, kasze, kawa zbożowa, jasne, ale nie za świeże pieczywo. Bardzo łagodząco na błonę żołądka działa siemię lniane. Może być pite jako napar lub dodawane do zup. Natomiast nie powinno się spożywać: kawy, herbaty, napojów gazowanych, produktów wzdymających, m.in. roślin strączkowych, cebuli, potraw ciężkostrawnych, tłustych, smażonych, ostrych przypraw, a także słodyczy, gdyż cukier działa drażniąco na błonę śluzową – informuje Joanna Sakowska, dietetyk.

Choroba wrzodowa to efekt wielu czynników. Jednak zdrowy tryb życia – od odżywiania po eliminację stresu, odpoczynek czy ruch, to profilaktyka następstw wielu groźnych chorób, m.in. wrzodów.