We wtorek 4 lutego, w ramach Ogólnopolskiego Programu dla Młodzieży „Mam Haka na Raka" ponad 3 tysiące młodych Polaków zaangażuje się w działania na rzecz podnoszenia wiedzy o chłoniakach. W ramach obchodów Dnia Hakowicza będą organizować happeningi, koncerty, marsze oraz wydarzenia zachęcające do badań profilaktycznych.

Przypominamy najważniejsze informacje na temat chłoniaka, statystyki, metody leczenia oraz podstawowe zasady profilaktyki.

I. Charakterystyka ogólna:

Chłoniaki są to choroby nowotworowe, w których następuje nieprawidłowy wzrost komórek układu limfatycznego (chłonnego). Podobnie jak inne nowotwory, chłoniaki są chorobą komórek organizmu. Komórki w różnych częściach ciała działają w inny sposób, ale wszystkie naprawiają się i rozmnażają w ten sam sposób. Normalnie, komórki dzielą się w organizmie w sposób uporządkowany i kontrolowany. Jeśli jednak z jakiegoś powodu proces ten wymyka się spod kontroli i komórki zaczynają dzielić się i wzrastać, bez zachowania jakiegokolwiek porządku, formując się w  jedną lub więcej grup węzłów chłonnych, tworzą w ten sposób chłoniaka. Chłoniak wywodzi się z limfocytów i powstaje w wyniku sekwencji zmian dotyczących genów i białek w komórce.

Chłoniaki mogą umiejscawiać się w węzłach chłonnych i każdej innej tkance oraz narządzie, co odróżnia chłoniaki od innych nowotworów. Układ chłonny człowieka jest zespołem komórek, tkanek, naczyń i narządów wyspecjalizowanych w rozpoznawaniu i eliminacji mikroorganizmów, struktur białkowych oraz komórek obcych lub własnych, ale poważnie zmienionych. Układ chłonny jest częścią układu odpornościowego, broniącego organizm między innymi przed infekcjami. Układ naczyń chłonnych ma charakter otwarty. Naczynia chłonne (limfatyczne) rozpoczynają się w przestrzeniach międzykomórkowych śródtkankowych, łączą się w naczynia o coraz większym świetle prowadząc do węzłów chłonnych. W węzłach chłonnych płyn śródtkankowy zawarty w naczyniach (chłonka) ulega filtracji (wychwytywaniu antygenów - cząsteczek mogących wywołać reakcje odpornościowe). Naczynia odprowadzające chłonkę z węzłów chłonnych łączą się w kolejne naczynia zbiorcze, które ostatecznie tworzą przewód piersiowy mający ujście do żyły głównej górnej, gdzie chłonka wraca do układu krążenia krwi. Do narządów limfatycznych oprócz wspomnianych węzłów chłonnych należy także: grasica, migdałki, skupienia tkanki limfatycznej w błonie śluzowej jelit (kępki Peyera), śledziona oraz szpik kostny.

Zasadniczą strukturą spełniającą funkcje układu chłonnego jest grudka chłonna (występująca w węzłach chłonnych i innych narządach limfatycznych). W części centralnej grudki chłonnej znajduje się ośrodek rozmnażania grudki chłonnej, w którym limfocyty B po zetknięciu się z antygenem, na który są przygotowane zareagować, ulegają przemianie i podziałom komórkowym, a następnie przekształcaniu do komórek plazmatycznych wydzielających swoiste przeciwciała.

II. Klasyfikacja chłoniaków:

Klasyfikacja chłoniaków opiera się na zidentyfikowaniu komórki początkowej, z której rozwija się populacja komórek patologicznych. Jest kilkadziesiąt jednostek chorobowych w tej grupie chorób, ale najczęściej występuje kilkanaście z nich. Jeśli chodzi o rodzaje chłoniaków, wyróżniamy postacie agresywne oraz przewlekłe. Chłoniaki przewlekłe rozwijają się bardzo wolno i nie wymagają leczenia przez miesiące, a nawet lata i nie da się ich trwale wyleczyć. Jednak często można osiągnąć stan remisji choroby, który może utrzymywać się długo i czas życia chorych może być podobny do osób zdrowych w tym samym wieku. Chłoniaki agresywne z kolei rozwijają się szybciej, zazwyczaj dają także objawy i wymagają natychmiastowego leczenia. Przeżycie chorych bez leczenia wynosi od kilku do kilkunastu miesięcy. W przypadku chłoniaków agresywnych istnieje możliwość trwałego wyleczenia. Odsetek uzyskiwanych całkowitych remisji przekracza 60%, natomiast wyleczeń około 40-50%. Najczęściej spotykanym chłoniakiem agresywnym jest chłoniak rozlany z dużych komórek B. W zależności od miejsca pochodzenia chłoniaki można podzielić na chłoniaki T-komórkowe pochodzące z limfocytów T-komórkowych oraz chłoniaki B-komórkowe pochodzące z limfocytów B-komórkowych. Chłoniaki B-komórkowe występują znacznie częściej niż chłoniaki T-komórkowe. Najczęściej występujące chłoniaki B-komórkowe to: chłoniak rozlany z dużych komórek B oraz chłoniak grudkowy. Natomiast najczęściej występującymi chłoniakami T-komórkowymi są chłoniaki z obwodowych komórek T.

III. Zachorowania na chłoniaka:

1. Według ostatnich danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), co roku wzrasta o około 4-5% liczba zachorowań na chłoniaki, które stanowią 5-6 przyczynę zgonów pośród wszystkich chorób nowotworowych. W Polsce szacuje się, że co roku zachorowuje ponad 6000 osób na chłoniaki, w tym około 1000 na chłoniaka Hodgkina

2. Według ostatnich danych pochodzących z Wielkiej Brytanii w ostatnim okresie nastąpił wyraźny wzrost zachorowań na chłoniaki w grupie młodszych pacjentów: w wieku 13-19 lat chłoniaki stanowią około 25% nowotworów, a w grupie 20-24 lat nastąpiło podwojenie liczby nowych rozpoznań chłoniaka w okresie ostatnich 20 lat

3. Ryzyko zachorowania na chłoniaki nieziarnicze według danych epidemiologicznych Krajowego Rejestru Nowotworów wzrasta wraz z wiekiem i dotyczy najczęściej osób po 55. roku życia. Chłoniak Hodgkina występuje w 5-10% wszystkich przypadków. W tym typie występują charakterystyczne komórki Reed-Sternberga. Typ ten występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet i jest najczęściej diagnozowany u osób poniżej 35 roku życia.

4. Wśród najczęściej występujących nowotworów w Polsce chłoniaki zajmowały 6. pozycję u mężczyzn i 7. u kobiet

5. Udział chłoniaka Hodgkina w zachorowaniach na nowotwory w Polsce wynosi 0,5%. W 2010 roku zanotowano ponad 700 zachorowań na to schorzenie

6. W 2010 roku w Polsce częstość zachorowań na chłoniaka Hodgkina była niższa niż średnia dla krajów Unii Europejskiej (dane z 2009 roku): o około 40% u mężczyzn i prawie 20% u kobiet.

IV. Przyczyny powstawania:

W większości przypadków nie można podać przyczyny, którą można w bezpośredni sposób uznać za czynnik sprawczy rozwoju chłoniaka. Podobnie trudno jest określić przyczyny przyrastającej systematycznie liczby zachorowań na chłoniaki (upatruje się je w przedłużeniu długości życia zarówno kobiet, jak i mężczyzn oraz w coraz większym skażeniu środowiska naturalnego człowieka). Wśród możliwych mechanizmów mogących przyczynić się do wystąpienia chłoniaka zwraca się przede wszystkim uwagę na:

1. zaburzenia regulacji immunologicznej (biorcy alloprzeszczepów szpiku, zespoły niedoborów immunologicznych, schorzenia autoimmunologiczne, infekcje wirusem HIV)

2. infekcje wirusowe (EBV, HTLV-1, HCV)

3. promieniowanie jonizujące

4. przyjmowanie leków immunosupresyjnych

5. ekspozycja na środki chemiczne owado- i grzybobójcze (pestycydy, herbicydy), rozpuszczalniki chemiczne farb, karcinogeny zawarte w dymie tytoniowym

6. infekcje bakteryjne (helicobacter pylori, chlamydia)

7. dieta bogata w tłuszcze i związki azotowe

Wskutek przewlekłego działania wyżej wymienionych czynników, może dochodzić do zmian w układzie genetycznym i do aktywacji onkogenów. Nie można jednak z całą pewnością wskazać, że osoba narażona na w/w czynniki zachoruje na chłoniaka i odwrotnie – chorobę rozpoznaje się u osób, które nie były wcześniej narażone na wskazane szkodliwe czynniki .

V. Objawy:

Najczęstszym z pierwszych objawów chłoniaka jest niebolesne powiększenie węzła lub węzłów chłonnych w jednym z obszarów ciała, na przykład szyi, pach lub pachwin. U niektórych osób występują dodatkowe objawy, mające związek z rodzajem chłoniaka. Objawy mogą obejmować:

1. znaczna utrata wagi w krótkim czasie, której nie można wyjaśnić w żaden sposób (zmiana diety, wzmożona aktywność)

2. dręczące nocne, zlewne poty

3. wysoka temperatura – niepowiązana z żadną infekcją czy chorobą

4. kaszel, problemy z przełykaniem lub duszność

Jeżeli jakiekolwiek objawy sugerują chłoniaka, konieczna jest wizyta u lekarza pierwszego kontaktu. Najczęściej powiększenie węzłów chłonnych spowodowane jest zwykłą infekcją dróg oddechowych, a nie chorobą nowotworową. Wiele chorób przebiega z powiększeniem węzłów chłonnych np. grypa czy przeziębienie, jeżeli jednak wyżej wymienione objawy utrzymują się dłużej niż przez trzy tygodnie należy zdecydowanie udać się do lekarza w celu ustalenia przyczyny powiększenia węzła chłonnego lub pojawienia się innych objawów.

VI. Rozpoznanie i diagnostyka:

W przypadku podejrzenia chłoniaka, lekarz kieruje pacjenta do specjalistyczego ośrodka w celu wykonania badań diagnostycznych. Najważniejszym badaniem jest badanie histopatologiczne węzła chłonnego lub innej tkanki chorobowo zmienionej. W celu wykonania takiego badania, konieczna jest biopsja (wycięcie chirurgiczne) węzła lub wycinek pobrany z odpowiedniego miejsca (np. migdałek, żołądek, śródpiersie). Zazwyczaj jest to niewielki zabieg umożliwiający usunięcie całego węzła chłonnego lub jego części. Zabieg ten można wykonać w znieczuleniu miejscowym (lub ogólnym. W szczególnych lokalizacjach choroby, materiał jest pobierany drogą mediastinoskopii (badanie polega na bezpośrednim oglądaniu – wziernikowaniu śródpiersia z użyciem specjalnego urządzenia optycznego, tj. mediastinoskopu) lub laparoskopii (jest to mało inwazyjna metoda polegająca na wykorzystaniu mikro kamery i zestawu mikro narzędzi do wykonywania zabiegów operacyjnych w jamach ciała bez konieczności nacinania rozległego powłok).

VII. Profilaktyka:

Nie udało się dotychczas ustalić konkretnych działań, które mogą uchronić przed chłoniakami. Warto jednak zwrócić uwagę na te działania, które mają związek ze wszystkimi chorobami nowotworowymi i są polecane jako działania profilaktyczne. Należy pamiętać o regularnej aktywności fizycznej, która ma wpływ na prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Na co dzień należy dbać o jakość wody i pokarmów, które się spożywa. Szczególną wagę w walce z chłoniakiem ma niezwłoczne i prawidłowe rozpoznanie. Nie należy więc lekceważyć objawów, które nie są w sposób oczywisty związane z jakąś znaną przyczyną

Źródła:

http://mamhakanaraka.pl/knowledgebase
http://onkologia.org.pl/chloniaki/
http://www.onkologia.neostrada.pl/chloniak.htm
http://hematoonkologia.pl/info-o-chorobach/chloniaki-ziarnica-zlosliwa
http://www.skutecznylekarz.pl/choroba/chloniaki/138/C.html

Więcej informacji na temat "Dnia Hakowicza" na stronie http://www.puo.pl/aktualnosci/4-lutego-dzien-hakowicza