36 godzin na dobę. Poradnik dla opiekunów osób z chorobą Alzheimera i innymi chorobami otępięnnymi oraz zaburzeniami pamięci w późnym okresie życia. cz. I

„Poważne zaburzenia pamięci nigdy nie są po prostu objawem starości“.

Czym jest otępienie?

Otępienie (demencja) – to zbiorcza nazwa zespołu objawów, nie jest nazwą choroby. Oznacza utratę lub znaczne upośledzenie pamięci, myślenia, orientacji, rozumienia, liczenia, zdolności uczenia się, języka, oceny.

Dwie główne grupy zaburzeń:

1. zaburzenia świadomości (majaczenie, delirium):
• osoba sprawia wrażenie sennej
• osoba wydaje się zagubiona, zdezorientowana, roztargniona
• przyczyną zaburzeń świadomości może być choroba (np. zapalenie płuc, zakażenie układu moczowego), a także działanie różnych leków; objawy ustępują po usunięciu przyczyny, która je wywołała.
2. otępienia – upośledzenie sprawności intelektualnej występujące u osoby przytomnej i z jasną świadomością:
• mogą być wywołane wieloma różnymi zaburzeniami uleczalnymi (np. niedoczynność tarczycy) lub nie
• przyczyna choroby nie jest znana i na razie nie ma skutecznej metody na powstrzymanie choroby lub jej wyleczenie. Upośledzenie procesów intelektualnych zwykle postępuje stopniowo, w konsekwencji powodując całkowitą niesprawność umysłową.

Najczęstsze przyczyny demencji:

1. Otępienie naczyniopochodne – spowodowane uszkodzeniami mózgu w następstwie udaru. Ryzyko wystąpienia udaru może zmniejszyć odpowiednie leczenie.
2. Depresja – nieleczona może doprowadzić do pogorszenia stanu chorego.


"Łagodne zaburzenia pamięci często towarzyszą starzeniu się, ale zwykle ich nasilenie nie jest na tyle duże, by utrudniać codzienne funkcjonowanie”.

Diagnostyka:

* Dokładny wywiad chorobowy przeprowadzony przez lekarza (wśród najbliżej rodziny chorego lub od samego chorego, jeśli to możliwe).
* Badanie stanu somatycznego.
* Badanie neurologiczne.
* Badanie z wykorzystaniem Skali Oceny Stanu Psychicznego (pytania o aktualną datę, miejsce pobytu, pytania oceniające zdolność zapamiętywania, koncentracji, myślenia abstrakcyjnego, wykonywania prostych operacji na liczbach oraz kopiowanie prostych figur). Badanie to ujawnia dysfunkcje różnych części mózgu. Przy interpretacji wyniku trzeba wziąć pod uwagę wykształcenie chorego i stres związany z badaniem.
* Badania laboratoryjne:
– morfologia
– biochemia
– poziom witaminy B12 i kwasu foliowego
– poziom hormonów tarczycy.
* Nakłucie lędźwiowe - wykonuje się przy podejrzeniu infekcji ośrodkowego układu nerwowego.
* EEG – obrazuje czynność bioelektryczną mózgu, jest pomoce w diagnostyce zaburzeń świadomości.
* Tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny – pomagają w wykryciu zmian w mózgu pojawiających się w przebiegu udaru, choroby Alzheimera bądź innych procesów mogących prowadzić do otępienia.
* Ocena psychiatryczna i psychologiczna – oparta na wywiadzie z chorym i jego rodziną; ważne w tej ocenie jest wykluczenie depresji, która może pogarszać stan chorego na otępienie; ocena psychologiczna ma służyć zaplanowaniu opieki, pomocy członkom rodziny.
* Ocena terapii zajęciowej – przeprowadzana przez terapeutę zajęciowego i rehabilitanta; określa w jakim stopniu chory jest zdolny do samodzielnego funkcjonowania i co można uczynić, by mu pomóc. Oceniana jest ADL (Skala Funkcjonowania Codziennego) – chory pod kontrolą innej osoby wykonuje szereg zadań, z którymi musi zmagać się każdego dnia, m.in.: ubiera się, przygotowuje posiłek, zajmuje się pieniędzmi itp.
* Testy neuropsychologiczne (psychometryczne) – określają, które okolice mózgu są uszkodzone, a które funkcjonują sprawnie. Oceniają pamięć, wnioskowanie, uwagę, pisanie, zdolność wysławiania się oraz rozumienie poleceń. W interpretacji tych testów bierze się pod uwagę wykształcenie i zainteresowania chorego.
* Rozmowa – końcowa część badania, podczas której lekarz wyjaśnia choremu i opiekunowi wyniki badań oraz proponuje odpowiednią pomoc.


„Miłość, zaufanie i spokój są najważniejsze, nawet jeśli wszystko wydaje się nie mieć sensu”.

Typowe problemy związane z otępieniem

Najważniejsze jest to, by pamiętać, że odmienne od normalnych zachowania chorego, wynikają z uszkodzenia mózgu, a nie z jego złej woli, co na początku może być otoczeniu trudno zrozumieć. W skutek postępowania choroby mogą pojawić się problemy z pamięcią; gwałtowne i agresywne zachowania (chory zapominając gdzie położył jakąś rzecz, może agresywnie odnosić się do domowników oskarżając ich o umyślne działanie na jego szkodę); problemy związane z mową i wysławianiem się (chory zapomina słów, nie potrafi zbudować logicznie poprawnego zdania, często zapomina nazw rzeczy, by o nich powiedzieć posługuje się opisem, np. na pierścionek może powiedzieć, że to kółko, które nosi się na palcu); zaburzenia koordynacji ruchowej (utrata zdolności manualnych – m.in. zmiana charakteru pisma, zaburzenia chodu); utrata poczucia czasu (związana jest z zapominaniem i brakiem możliwości oszacowania mijającego czasu; osoba taka może co chwilę pytać się o godzinę; nawet, gdy tylko na chwilę wyjdziesz z pokoju, może poczuć się porzucona na długi czas, gdyż nie jest w stanie ocenić, jak dawno wyszedłeś; bardzo często chory z zaburzonym poczuciem czasu czuje się niepewnie poza swoim domem, zmiana otoczenia wymusza na nim zapamiętywanie nowych rzeczy – np. toaleta w domu dzieci jest usytuowana w innym miejscu niż u niego, co może prowadzić do dezorientacji; w takich sytuacjach chory może tracić poczucie czasu i po przyjściu do kogoś w odwiedziny zaraz chce wracać); objawy, których nasilenie jest zmienne (jednego dnia chory jest w stanie wykonać jakąś czynność, innego już nie).

„(...) musisz w pełni zaakceptować fakt, że te zachowania nie są przejawem uporu czy złośliwości, ale oznaką tego, że osoba chora nie potrafi sobie poradzić”.


Opracowała:
Paulina Jóźwiak

Na podstawie : „36 godzin na dobę. Poradnik dla opiekunów osób z chorobą Alzheimera i innymi chorobami otępięnnymi oraz zaburzeniami pamięci w późnym okresie życia“. WYDANIE POLSKIE John Hopkins University Press MEDIPAGE; Nancy L. Mace, Peter V. Rabins

Nancy L. Mace
Była konsultant i członek rady Stowarzyszenia Alzheimerowskiego, wykładowca psychaitrii i koordynator programu T. Rowe and Eleanor Price Teaching Service prowadzonego przez Department of Psychiatry and Behavioral Sciences przy Johns Hopkins University School of Medicine.
Peter V. Rabins
Profesor psychiatrii w swojej pracy szeroko czerpiącym z medycyny ogólnej. Zajmuje się m.in. zagadnieniami związanymi z higieną psychiczną i polityką zdrowotną oraz kieruje programem T. Rowe and Eleanor Price Teaching Service prowadzonym przez Department of Psychiatry and Behavioral Sciences przy Johns Hopkins Univeristy School Medicine.

W przypadku pytań prosimy o kontakt: Adres poczty elektronicznej jest chroniony przed robotami spamującymi. W przeglądarce musi być włączona obsługa JavaScript, żeby go zobaczyć.