Wystąpienie zakrzepicy u kobiet w trzech na sto przypadków kończy się śmiercią. Skrzepliny krwi wypełniają naczynia żylne, blokując przepływ krwi, co może skończyć się nagłym zgonem.

Jedynym badaniem profilaktycznym, które umożliwia oszacowanie ryzyka wystąpienia zakrzepicy jest test genetyczny, określający nieprawidłowe mutacje genów.

Mutacja czynnika V Leiden, która wykrywana jest w 60 proc. przypadków zakrzepicy – występuje u około 5 proc. Polaków. Jest ona jedną z głównych wrodzonych przyczyn zwiększonego ryzyka zmian zakrzepowo-zatorowych w organizmie. Osoba posiadająca mutację w jednej kopii genu (tzw. heterozygota) jest 10 razy częściej narażona na ryzyko zakrzepicy wrodzonej. Ryzyko zwiększa się 100-krotnie u osób posiadających mutację w obu kopiach genu (homozygot) oraz 110-krotnie u kobiet stosujących jednocześnie antykoncepcję hormonalną. Na podejrzenie zakrzepicy mogą wskazywać objawy takie jak: najczęściej

• ból, tkliwość palpacyjna kończyny
• obrzęk (szczególnie stóp wokół kostek)
• zaczerwienienie skóry
• nadmierne ucieplenie lub gorączka rzadziej
• nadmierne wypełnienie żył powierzchownych

Główne przyczyny zakrzepicy

Sytuacjami i stanami, zwiększającymi ryzyko wystąpienia zakrzepicy żylnej jest przede wszystkim antykoncepcja hormonalna. Innymi czynnikami są m.in.: dalekie podróże, urazy i operacje chirurgiczne, otyłość oraz palenie tytoniu. Osoby, u których powyższe czynniki występują, najczęściej nie mają świadomości istniejącego zagrożenia.

Jedną z głównych przyczyn choroby jest nadkrzepliwość wrodzona.  Najczęstszymi objawami zakrzepicy są: obrzęk nogi, zaczerwienienie skóry oraz ból nasilający się podczas chodzenia i ustępujący przy unieruchomieniu kończyny. Często jest ona podłożem do powstania żylnej choroby zakrzepowo-zatorowej. Wolny fragment zakrzepu może oderwać się i z biegiem krwi dostać się do prawego przedsionka, prawej komory i dalej rozgałęzień tętnicy płucnej. Przy dużym materiale zatorowym dochodzi do zaklinowania go w przedsionku lub komorze i nagłego zgonu. Mniejsze fragmenty zatykają naczynia krążenia płucnego, doprowadzając do zatorowości płucnej.

Jak sprawdzić?

Ponieważ często wywiad chorobowy nic nie wnosi, a w badaniu fizykalnym nie stwierdza się odchyleń od normy, mimo występującej zakrzepicy, konieczne dla postawienia rozpoznania jest szerokie stosowanie badań diagnostycznych.

Najczęściej stosowane są:

• badanie stężenia D dimerów w osoczu
• ultrasonografia żył kończyn dolnych - USG dopplerowskie
• flebografia kontrastowa
• rezonans magnetyczny

Ważnym jest aby prowadzić profilaktyczne leczenie u pacjentów zagrożonych wystąpieniem zakrzepicy żył głębokich (u których występują czynniki ryzyka jej powstania).

Do głównych czynników ryzyka zakrzepicy żył głębokich należą:

• (długotrwałe) unieruchomienie
• stan po zabiegach operacyjnych (głównie ortopedycznych i onkologicznych)
• zakażenie i posocznica
• ciąża i połóg

Inne czynniki ryzyka to m.in.: wiek powyżej 40. roku życia, choroba nowotworowa, przebyta zakrzepica i/lub zatorowość płucna, urazy (gł. wielonarządowe, miednicy i kończyn dolnych), odwodnienie, leczenie hormonalne, otyłość, stan po udarze mózgu oraz zaawansowana niewydolność krążenia.

Wielu powikłań można uniknąć wykonując badania genetyczne. Szacuje się, że 20-30 proc. przypadków choroby zakrzepowo-zatorowej związanych jest z występowaniem genetycznej predyspozycji do jej rozwoju. Należy mieć na uwadze możliwość występowania trombofilii (skłonności do tworzenia się zakrzepów), wrodzonej np. czynnik V Leiden, niedobór antytrombiny, białek S i C oraz mutacja genu protrombiny lub nabytej – zespół antyfosfolipidowy.

Leczenie

Leczenie zakrzepicy żył głębokich polega na stosowaniu heparyny niefrakcjonowanej, heparyn drobnocząsteczkowych lub doustnych leków przeciwkrzepliwych. Nowym lekiem w profilaktyce i leczeniu jest fondaparynuks.

Przy stosowaniu doustnych leków przeciwkrzepliwych dąży się do utrzymywania wyniku INR w granicach 2,0-3,0.

U chorych ze zwiększonym ryzykiem ponownego rozwoju zakrzepicy żył głębokich bardzo istotne jest stosowanie w określonych sytuacjach profilaktyki przeciwzakrzepowej. Najczęstszymi przyczynami stosowania takiej profilaktyki są: zabieg operacyjny (głównie ortopedyczny), urazy kończyn, długotrwałe unieruchomienie i choroba nowotworowa.