O osteoporozie potocznie mówi się jako o „cichym złodzieju kości”, bądź określa się ją mówiąc „za mało kości w kości”. Wbrew pozorom te potoczne określenia nie są błędne i dość dobrze obrazują skutki tej choroby.

Osteoporoza jest chorobą, która atakuje kości. Charakteryzuje się ona przede wszystkim ubytkiem masy kostnej, a tym samym zmniejszeniem masy minerałów zawartych w tkance kostnej. Poza tym dochodzi również do zmiany struktury kości – w efekcie staje się ona słabsza i bardziej podatna na uszkodzenia mechaniczne (złamania). Oczywiście, te zmiany są uwidocznione jedynie w trakcie odpowiednich badań diagnostycznych.

Z tych zmian wewnątrz układu kostnego w późniejszym okresie pojawiają się już zmiany widoczne gołym okiem, takie jak zmniejszenie wzrostu i również zmiany w sylwetce np. przygarbione plecy. Są to zmiany zachodzące bardzo powoli. Niestety, są one również nieodwracalne.

Niebezpieczne skutki
Najgroźniejszym skutkiem oste-oporozy są złamania. Osoby cierpiące na tę chorobę są narażone na złamania o wiele częściej, niż osoby zdrowe. U zdrowego, młodego człowieka, do złamań dochodzi na skutek silnych urazów – upadków z większych wysokości czy wypadku samochodowego. Natomiast złamania związane z osteoporozą są często tzw. niskoenergetycznymi złamaniami. Powstają w trakcie wykonywania normalnych czynność, jak choćby podparcie się ręką o stół czy potknięcie.

Złamania osteoporotyczne występu-ją głównie u osób starszych, powikłania z nimi związane mają często bardzo negatywny wpływ na ogólny stan zdrowia, a złamana kość zrasta się z reguły bardzo powoli, co dodatkowo obniża komfort życia. Do najczęstszych złamań w przebiegu osteoporozy można zaliczyć złamania ręki, żeber, złamania kompresyjne kręgów w kręgosłupie oraz złamanie szyjki kości udowej. Szczególnie, to ostatnie złamanie jest niezwykle groźne dla osób starszych. W przypadku złamania szyjki kości udowej, zaledwie 25% osób starszych wraca do pełnej sprawności fizycznej, a ponad połowa wymaga stałej bądź czasowej opieki. Śmiertelność w ciągu roku przy takim złamaniu wynosi około 40%.

Komu zagraża?
Ryzyko wystąpienia osteoporozy zwiększa się wraz z wiekiem. Częściej na osteoporozę chorują kobiety. W przypadku braku problemów ze zdrowiem i obciążenia genetycznego, zaleca się, aby wykonać badanie kontrolne około 60. roku życia.

Niestety, w przypadku występo-wania innych chorób bądź długotrwałego zażywania niektórych leków, ryzyko wystąpienia osteoporozy jest o wiele większe i takie osoby powinny wykonać badanie kontrolne zdecydowanie wcześniej. Do najczęstszych chorób, w których jednym z powikłań może być osteoporoza, zalicza się choroby nerek, wątroby czy nadczynność tarczycy. W przypadku kobiet w wypadku wywołania chirurgi-cznie menopauzy (przez operację wycięcia przydatków) również wzrasta ryzyko osteoporozy. Również stosowanie leków przeciwpadaczkowych i przeciw-zakrzepowych podnosi ryzyko zachowania. Pacjenci przyjmujący długotrwale sterydy, czy to w wyniku leczenia astmy, czy chorób o podłożu reumatycznym, znajdują się w grupie zwiększonego ryzyka.

Negatywny wpływ na stan kości ma również palenie papierosów i nadużywanie alkoholu. Eliminacja tych nałogów może zarówno zmniejszyć szanse zachorowania, jak i podnieść skuteczność leczenia osteoporozy.

Z drugiej strony zdrowy styl życia, w tym odpowiednia dieta, mogą w znaczącym stopniu obniżyć ryzyko zachorowalności na osteoporozę. Dieta sprzyjająca odbudowie kości powinna być bogata w witaminę D3 oraz związki wapnia (kefiry czy jogurty). Należy z niej kategorycznie wyeliminować produkty zawierające dużą liczbę środków konserwujących oraz napoje gazowane. Równie ważne jest zachowanie sprawności fizycznej. Spacery, taniec, jazda na rowerze są często zalecanymi formami ćwiczeń. Odbudowie kości sprzyja intensywny krótkotrwały wysiłek. Warto zwrócić uwagę na to, że pływanie nie poprawia stanu kości. Natomiast wpływa pozytywnie na koordynację, co zmniejsza ryzyko upadków i pojawienia się związanych z tym złamań.

Osteoporoza jest chorobą, która rozwija się bardzo powoli i we wczesnym stadium nie daje żadnych widocznych objawów. W związku z tym, często leczenie jest wprowadzane zbyt późno, kiedy choroba jest już bardzo zaawansowana i nie można cofnąć zmian, które już zaszły.
Z tego względu każdy z nas powinien pamiętać o wykonywaniu badań profilaktycznych, które umożliwiają wczesne wykrycie choroby.
Badania kontrolne

Badanie rentgenowskie jest jednym z najczęściej wykonywanych badań obrazowych. Niestety, nie jest ono najlepszym badaniem do zdiagnozowania osteoporozy i już w zupełności nie nadaje się do monitorowania skuteczności jej leczenia. Przyjmuje się, że zauważalny spadek gęstości jaki można zaobserwować na zdjęciu rtg wynosi około połowy prawidłowej wartości. Z tego względu do takich badań należy podchodzić z dużą rezerwą. Jeśli w opisie zdjęcia opisujący je radiolog nie napisał nic na temat osteoporozy, to nie oznacza, że jej nie ma. Również jeśli na zdjęciu są widoczne cechy osteoporotyczne, nie oznacza to, że rzeczywiście jest osteoporoza. Badanie rentgenowskie natomiast doskonale nadaje się do wykrywania kompresyjnych złamań w kręgosłupie, a te mogą świadczyć o osteoporozie.
W tej chwili najdokładniejszym badaniem wykrywającym osteoporozę jest badanie densytometryczne – DXA (Dual Energy X-ray Absorptiometry).

Badanie to również wykorzystuje promieniowanie rentgenowskie. Bada się jak duża wiązka promieniowania przechodzi przez kości. Im więcej promieniowania przechodzi przez kości, tym mniejsza jest ich gęstość mineralna – BMD (Bone Mineral Density), w takim wypadku ryzyko złamań jest większe. Warto tutaj zaznaczyć, że badanie densytometryczne nie ma w tej chwili stwierdzonych skutków ubocznych. Dawka promieniowania na jaką jesteśmy narażeni w trakcie tego badania jest o wiele mniejsza, niż w przypadku wykonywania zdjęcia rentgenowskiego. Pozwala to na częstsze wykonywanie takich badań bez znaczącego ryzyka dla zdrowia.
Badanie to można wykonać nawet dzieciom oraz kobietom w ciąży, jeśli istnieją silne wskazania ku temu.

W badaniu densytometrycznym bada się te kości, w których ryzyko złamań związanych z osteoporozą jest największe – jest to badanie odcinka lędźwiowego kręgosłupa, a w przypadku osób po 65 roku życia szyjki kości udowej (w późnym wieku zmiany zwyrodnieniowe w kręgosłupie mogą fałszować wynik tego badania).
Na koniec warto wspomnieć również o badaniu za pomocą ultradźwięków. Są to chyba najbardziej obecnie rozpowszechnione w Polsce badania. Niestety, jakość ich często nie jest wystarczająca do oceny gęstości kości i również, jak ma to miejsce w przypadku zdjęć rentgenowskich, tak i tutaj w razie wątpliwości należy wykonać badanie densytometryczne.

Halina Żuchowska
magister farmacji