Cukrzyca uwarunkowana już w czasie ciąży

Nadwaga i zbyt duża ilość cukru w codziennej diecie to najczęstsze oprócz czynników genetycznych przyczyny cukrzycy. [1]. Ryzyko wzrasta gdy aktywność fizyczna jest zbyt jest mała[2]. Jednak predyspozycja do rozwoju cukrzycy jest kształtowana już od pierwszych dni życia, jeszcze w brzuchu mamy[3]. Nieprawidłowa waga kobiety w ciąży, zarówno zbyt niski jak i zbyt wysoki przyrost masy ciała , a także nadwaga i otyłość przed ciążą mogą być przyczyną cukrzycy u matki, a także w przyszłości u dziecka[4]. Właściwa dieta kobiety to podstawa w zapobieganiu rozwoju cukrzycy ciężarnych u matki. Jej pojawienie się w trakcie ciąży jest sygnałem ostrzegawczym dla kobiety i jest nie bez znaczenia dla zdrowia dziecka. Oznacza, że organizm ma predyspozycję do zachorowania na cukrzycę typu 2. Zaleca się zatem, by kobiety ciężarne unikały częstego spożywania słodyczy i zastępowały słodkie przekąski owocami, owocami suszonymi bez dodatku cukru czy orzechami. Alternatywą dla pełnych pustych kalorii słodkości może być także gorzka czekolada, własnoręcznie przygotowane ciasteczka zbożowe z mąki pełnoziarnistej z dodatkiem suszonych owoców lub bananów. Przyszła mama powinna także wykluczyć z diety słodzone i gazowane napoje oraz ograniczyć ilość cukru dodawanego do kawy zbożowej lub herbaty. W tym okresie ważna jest regularna kontrola masy ciała i umiarkowana aktywność fizyczna, dostosowana do etapu ciąży i stanu zdrowia kobiety. Ćwiczenia fizyczne w ciąży i podczas laktacji mają swoje niewątpliwe zalety, w tym zmniejszenie ryzyka nadciśnienia i cukrzycy[5].

Ciążą to czas, gdy mama rozpoczyna kształtowanie nawyków żywieniowych dziecka. 1000 pierwszych dni życia, liczonych od momentu poczęcia, ma fundamentalne znaczenie dla zdrowia malucha teraz i w dorosłym życiu. W tym okresie jego organizm intensywnie się rozwija – dojrzewa układ pokarmowy oraz programuje się metabolizm. Pierwsze lata życia są kluczowe w rozwoju późniejszych preferencji smakowych i zwyczajów żywieniowych[6]. Jeśli małe dziecko jest nieprawidłowo żywione, zwiększa to prawdopodobieństwo, że w przyszłości wystąpią u niego objawy otyłości[7], która jest jedną z głównych przyczyn rozwoju cukrzycy. Niestety, jak wynika z badania Instytutu Matki i Dziecka, w Polsce już 32% niemowląt i małych dzieci ma nieprawidłową masę ciała[8].

Karmienie piersią jako profilaktyka cukrzycy

Według zaleceń WHO w trakcie pierwszych 6 miesięcy życia dziecko należy karmić wyłącznie piersią[9]. Mleko matki zawiera wszystkie niezbędne dla prawidłowego rozwoju organizmu dziecka wartości odżywcze (oprócz witaminy D i K, które należy suplementować). Pokarm kobiecy odgrywa istotną rolę w obronie organizmu przed nadmiernym przyrostem masy ciała i jest uznawany za jeden z podstawowych elementów profilaktyki nadwagi i otyłości w pierwszych latach dziecka[10].

Rozszerzanie diety – tak, cukier – nie

Na etapie rozszerzania diety, gdy dziecko może jeść coraz więcej produktów, prowadzenie diety wspierającej prawidłowy rozwój musi opierać się przede wszystkim na pełnowartościowych i różnorodnych posiłkach dostosowanych do wieku i potrzeb rozwijającego się organizmu. Jednym z najczęstszych błędów żywieniowych popełnianych w czasie rozszerzania diety jest dosładzanie posiłków i napojów, by dostosowywać ich smak do upodobań osób dorosłych[11]. Warto wiedzieć jednak, że najmłodsi chętnie akceptują smak neutralny. Małe dziecko, które otrzymuje słodkie dania w późniejszym wieku również będzie częściej i chętniej jadło takie produkty. Polscy eksperci i Światowa Organizacja Zdrowia (WHO) jednogłośnie zalecają, by w jadłospisie niemowląt unikać dodawania cukru. Jego nadmiar sprzyja również m.in. kolce, próchnicy zębów i otyłości, zaburzeniom łaknienia oraz zaparciom[12].

Słodkie dzieciństwo słono kosztuje

Cukier warto ograniczać na każdym etapie 1000 pierwszych dni życia. Niestety z badań wynika, że w Polsce już pięciomiesięczne dzieci dostają słodycze, a aż 75% dzieci po 1. roku życia spożywa nadmierną ilość cukru[13]. Oprócz słodyczy duże ilości cukru można znaleźć w wielu przekąskach typu fast food, keczupie, słodzonych płatkach śniadaniowych czy dżemach. Warto zastąpić je zdrowymi przekąskami, np. przecierami owocowymi lub samodzielnie przygotowanym budyniem czy kisielem bez dodatku cukru. Z diety najmłodszych zdecydowanie należy wykluczyć gazowane i słodzone napoje[14], a w ich miejsce wprowadzać wodę, koktajle mleczno-owocowe lub kakao.

Szacuje się, że w Polsce na cukrzycę choruje aż 2,6 miliona osób, z czego cukrzyca rozpoznana i leczona stanowi 60% przypadków[15]. Bardzo ważna w zakresie zapobiegania epidemii cukrzycy jest więc edukacja rodziców. To oni bowiem mają wpływ na kształtowanie zwyczajów i nawyków żywieniowych, które mają znaczenie dla zdrowia dziecka, także w jego dorosłym życiu.

Więcej informacji na temat prawidłowego żywienia kobiet w ciąży, kobiet karmiących piersią oraz najmłodszych dzieci znaleźć można na stronie edukacyjnego programu 1000 pierwszych dni dla zdrowia www.1000dni.pl.