W trakcie rozwoju choroby stawy stają się coraz mniej sprawne, ulegają usztywnieniu oraz może rozwinąć się osteoporoza około stawowa – pisze mgr Halina Żuchowska.

Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) jest rzadką chorobą, która dotyka zaledwie około 4% populacji. Kobiety chorują na nią cztery razy częściej niż mężczyźni. Pierwszy opis tej przypadłości pojawił się na początku XVIII. RZS jest zaliczany do grupy chorób autoimmunologicznych.

W trakcie rozwoju organizmu wykształca się jego układ odpornościowy (immunologiczny), który jest odpowiedzialny za eliminację bakterii, wirusów, czy innych czynników, które mogą zaburzyć jego prawidłowe funkcjonowanie – przy czym nie uszkadza on własnych struktur.

W przypadku chorób autoimmunologicznych dochodzi do zaburzenia funkcjonowania układu odpornościowego, który zaczyna w takiej sytuacji zwalczać sam siebie. Przyczyny takiego zachowania nie zostały jeszcze odkryte, co utrudnia skuteczne leczenie RZS.

RZS jest przewlekłą chorobą całego organizmu. W jej trakcie mogą nastąpić okresy zaostrzenia jak i remisji. Podobnie jak w wielu innych chorobach przewlekłych, tak i w RZS występuje uczucie rozbicia, skłonność do pocenia czy stany podgorączkowe. Są to tzw. objawy nieswoiste.

Najbardziej charakterystyczne objawy RZS, to oczywiście te związane ze stawami. W początkowej fazie rozwoju choroby zajęte zostają małe stawy tj. stawy rąk bądź stóp. Jest to częstsze w przypadku mężczyzn - w początkowej fazie choroby. Zajęcie stawów stóp jest częstsze w przypadku mężczyzn niż kobiet w początkowym okresie choroby. Stawy są zajmowane u wszystkich na początku choroby, ale u mężczyzn się z reguły zaczyna od stóp. Charakterystycznymi objawami są ból, obrzęk oraz sztywność stawów – szczególnie rano tzw. sztywność poranna, która w zaawansowanym stadium choroby może się utrzymywać nawet przez kilka godzin.

Poza tym w trakcie choroby mogą pojawić się objawy narządowe: zapalenie osierdzia, opłucnej, małych naczyń czy nawet objawy oczne jak np. zapalenie spojówek. Ponadto u blisko 60% procent chorych na RZS rozwija się amyloidoza (skrobiawica) wtórna – jest to o wiele częściej niż w przypadku populacji niedotkniętej RZS. Amyloidoza polega na odkładaniu się białka powstającego w przewlekłych procesach zapalnych, w skrajnych przypadkach jak np. powstawanie złogów amyloidu w sercu, może ona prowadzić do śmierci.

W przypadku RZS niezwykle istotną rolę w leczeniu odgrywa wczesne postawienie właściwej diagnozy i – co za tym idzie – wprowadzenie właściwego leczenia. W początkowej fazie przebiegu choroby na podstawie parametrów laboratoryjnych trudno jest ustalić rozpoznanie. Z tego względu niezwykle ważną rolę odgrywa diagnostyka obrazowa, szczególnie badanie ultrasonograficzne (USG).

Podstawowymi lekami stosowanymi w leczeniu RZS są leki działające objawowo – niesterydowe leki przeciwzapalne. Niestety, nie mają one żadnego wpływu na przebieg choroby. Zmniejszają jedynie ból i zapalenie w stawie. Są obarczone szeregiem działań niepożądanych – np. zaburzeniami żołądkowo-jelitowymi czy uszkodzeniem nerek.

Drugą grupę leków stanowią w tym wypadku leki modyfikujące przebieg choroby (LMPCH). Należą do nich: metotreksat, sulfazalazyna, leflunomid czy sole złota. Niestety, ta grupa leków jest również obarczona dużą ilością działań niepożądanych.

Największą nadzieję na poprawę skuteczności terapii dają współczesne leki biologiczne, które rzeczywiście zatrzymują rozwój choroby – przez zablokowanie przekazywania informacji między komórkami. Działaniem ubocznym tych leków może być obniżona odporność na infekcje czy odczyny alergiczne. Leki z tej grupy podawane są przez wlewy dożylne bądź iniekcje podskórne. Leczenie biologiczne charakteryzuje się najkrótszym czasem odczuwalnej poprawy w wyniku stosowanej terapii – ok. 2 – 4 tygodni.

Nie wolno lekceważyć początkowych objawów choroby, gdyż w miarę rozwoju RZS jego leczenie staje się coraz trudniejsze i wzrasta liczba możliwych powikłań. Poza tym w trakcie jej rozwoju dochodzi do nieodwracalnego niszczenia stawów.

Halina Żuchowska – mgr farmacji