Dziś zdiagnozowanie raka nie musi oznaczać wyroku, bo leczenie nowotworów przynosi coraz lepsze efekty. Szanse na jego pokonanie są tym większe, im wcześniej zostanie wykryty. Dlatego warto wiedzieć, jakie badania profilaktyczne należy wykonywać w określonym wieku.

Według „World Cancer Report 2008” w 2030 r. na świecie 75 mln osób będzie żyło z chorobą nowotworową zdiagnozowaną w ciągu pięciu poprzedzających lat. Jednak ta prognoza nie musi się sprawdzić. Dużo zależy od nas i od tego, czy będziemy pamiętać o profilaktyce.

Profilaktyka 18+

Po ukończeniu 18 lat panie powinny przede wszystkim raz w roku wykonywać rutynowe badania ginekologiczne, a także pamiętać o regularnym samobadaniu piersi – najlepiej raz w miesiącu, sześć-osiem dni po zakończeniu menstruacji. – W ten sposób w bardzo wielu przypadkach można wykryć ewentualne zgrubienia i guzki już we wczesnym stadium. Nawet te złośliwe są całkowicie wyleczalne pod warunkiem, że wcześnie zareagujemy i zgłosimy się do lekarza – wyjaśnia dr hab. n. med. Dawid Murawa, specjalista w dziedzinie chirurgii onkologicznej z poznańskiego Szpitala Med Polonia. Po rozpoczęciu współżycia lub ukończeniu 25 lat należy także raz w roku wykonywać cytologię. To badanie przesiewowe, które umożliwia rozpoznanie nowotworu szyjki macicy we wczesnym stadium, a nawet wykrycie stanów przedrakowych, z których może się on rozwinąć.

Mężczyźni ze względu na zagrożenie nowotworem jąder już w tym wieku powinni nauczyć się ich samobadania i wykonywać je przynajmniej raz na pół roku. Nawet najdrobniejsze zaobserwowane zmiany należy zgłosić lekarzowi.

Profilaktyka 30+

Po 30-tce kobiety nadal muszą pamiętać o samobadaniu piersi, regularnym wykonywaniu badań ginekologicznych oraz cytologii. Do swojego kalendarza warto również dodać USG piersi i poddawać się mu raz w roku. – Za pomocą ultrasonografu można dokładnie zbadać gruczoł sutkowy i sprawdzić, czy nie zachodzą w nim niepokojące zmiany. Lekarz ocenia również stan pachowych węzłów chłonnych – mówi dr hab. n. med. Dawid Murawa z Med Polonii.

Panowie po ukończeniu 30. roku życia powinni nadal regularnie, minimum co sześć miesięcy, wykonywać samobadanie jąder.

Profilaktyka 40+

Należące do grupy wiekowej 40-49 lat kobiety nie mogą zapominać o samobadaniu piersi, cytologii i rutynowych badaniach ginekologicznych. Po 40-tce należy także minimum raz na dwa lata wykonywać mammografię. – U kobiet młodszych w sutkach przeważa tkanka gruczołowa, dlatego wykonuje się u nich USG. Z kolei u pań po ukończeniu 40. roku życia badaniem podstawowym staje się mammografia. To badanie sprawdza się u nich, ponieważ w tym wieku tkanka gruczołowa zaczyna zanikać, a w jej miejsce pojawia się tkanka tłuszczowa, dzięki czemu na zdjęciu mammograficznym można łatwiej zauważyć wszystkie zmiany – wyjaśnia dr hab. n. med. Dawid Murawa z Med Polonii. 40-latki powinny także raz w roku wykonywać USG narządów rodnych – właśnie w tym wieku kobiety są bowiem szczególnie narażone na zachorowanie na raka jajnika i trzonu macicy.

Panowie po 40-tce muszą pamiętać, by regularnie (przynajmniej raz na pół roku) wykonywać samobadanie jąder.

W ramach profilaktyki nowotworów jelita grubego warto również raz do roku wykonywać test na obecność krwi utajonej w kale – dotyczy to zarówno kobiet, jak i mężczyzn. Takie badanie zwiększa szanse na szybkie wykrycie ewentualnych zmian. Nie trzeba go przeprowadzać w szpitalu – w aptekach dostępne są już testy, które można wykonać samodzielnie w domu. Po ukończeniu 40. roku życia wszyscy palacze powinni także zwrócić uwagę na profilaktykę raka płuc i przynajmniej raz w roku, a nie rzadziej niż raz na dwa lata, wykonywać RTG klatki piersiowej.

Profilaktyka 50+

Panie w wieku 50+ raz w miesiącu samodzielnie badają swoje piersi, raz w roku robią badania ginekologiczne i cytologię. Muszą także pamiętać o USG piersi i mammografii, które wykonują raz na rok, a jeśli są w grupie ryzyka – częściej, zgodnie z zaleceniami lekarza.

Po 50-tce wzrasta ryzyko zmian w gruczole krokowym, dlatego każdy mężczyzna w tym wieku powinien odwiedzić urologa poddać się badaniu prostaty per rectum i powtarzać je od tego momentu raz na dwa lata. Jeśli takie badanie wykryje jakiekolwiek zmiany, należy następnie wykonać USG prostaty oraz oznaczenie poziomu PSA. Nadal konieczne jest też regularne samobadanie jąder.

Lekarze podkreślają, że w tym wieku bardzo ważna jest profilaktyka nowotworów jelita grubego – i dotyczy to wszystkich, bez względu na płeć. Dlatego po ukończeniu 50. roku życia należy przynajmniej raz na 10 lat poddawać się kolonoskopii. – To badanie pozwala lekarzowi dokładnie obejrzeć dolny odcinek przewodu pokarmowego i wykryć ewentualne patologiczne zmiany. Podczas niego można też usunąć polipy, a także pobrać fragmenty do badania histopatologicznego – wyjaśnia dr hab. n. med. Dawid Murawa z Med Polonii. Ze zgłoszeniem się do lekarza nie czekajmy, jeśli pomiędzy kolejnymi kolonoskopiami zaobserwujemy niepokojące objawy, na przykład krew w stolcu, częste bóle brzucha, zmianę rytmu wypróżnień czy brak łaknienia.

Warto pamiętać, że niektóre badania należy wykonywać niezależnie od wieku. To między innymi kontrolowanie stanu znamion i pieprzyków. Sami powinniśmy je przede wszystkim bacznie obserwować, a poza tym przynajmniej raz w roku przebadać je u dermatologa lub chirurga onkologa. W szczególności zmieniające się zabarwienie, zaczerwienienie, swędzenie lub powiększenie się znamienia trzeba potraktować jako sygnał ostrzegawczy.