Mówi się, że jesteś tym, co jesz. Dziś niestety szybko żyjemy, pracujemy bez wytchnienia i co za tym idzie, również szybko jemy, byle jak, niezdrowo. Często nie zdajemy sobie sprawy z tego, jaką szkodę wyrządzamy naszemu organizmowi. O tym, jak nie poddać się rakowi oraz o tym, jak z nim walczyć za pomocą odpowiedniej diety, rozmawiam z panią Magdaleną Malawską z Nutri-Med.

Paulina Jóźwiak: Wiadomo, że o wielu produktach spożywczych mówi się, że mają działanie kancerogenne. Ale istnieją i takie, które chronią przed nowotworami. Czego zatem unikać, a co spożywać, by chronić organizm przed rozwojem złośliwych komórek?

Magdalena Malawska: Produktu chroniące organizm przed nowotworami powinny zwierać antyoksydanty i błonnik pokarmowy. Dobrym źródłem tych składników odżywczych są warzywa i owoce, produkty z pełnego ziarna (makarony czy chleb razowy, płatki owsiane i otręby), a także kasze (jęczmienna i gryczana). Błonnik pokarmowy „wymiata” szkodliwe substancje z naszego organizmu, przez co chroni przed rozwojem komórek rakowych. Antyoksydanty ( m.in. witamina C, E, A) wyłapują tzw. wolne rodniki, które niszczą nasze zdrowe tkanki, przez co chronią organizm przed nowotworami.

P.J. Wraz z nadejściem wiosny wszyscy czekamy na nowalijki, które wbrew pozorom nie są wcale tak zdrowe, jak nam się wydaje. Dlaczego? Czy rzeczywiście lepiej ich unikać?

M.M.: W naszym klimacie warzywa dojrzewają na przełomie maja i czerwca, zatem już teraz dostępne nowalijki są przede wszystkim hodowane w warunkach szklarniowych, znajdują się w nich środki chemiczne pochodzące z nawozów. Głównie powinniśmy ograniczać warzywa korzenne, które kumulują ich najwięcej. Poczekajmy zatem na zdrowa warzywa gruntowe, a teraz sięgajmy po produkty mrożone, zawierające często więcej składników odżywczych i mniej dodatków do żywności, niż nowalijki.

P.J.: Często chorobie towarzyszy brak apetytu, mdłości, osłabienie organizmu. Jaka dieta zatem jest najlepsza dla osoby, która już zmaga się z chorobą? Czy trzeba wykluczyć z niej jakieś produkty?

M.M.: Jednym z najczęstszych ubocznych skutków terapii przeciw-nowotworowej jest rozstrój żołądka. Najlepiej jest słuchać własnego organizmu i jeść to, na co ma się w danej chwili ochotę, w granicach rozsądku oczywiście. Osłabiony organizm należy wzmocnić odpowiedni zbilansowaną dietą. Brak apetytu lub osłabienie odczucia smaku, ogranicza dostarczanie do organizmu składników odżywczych. Największy apatyt zazwyczaj występuje rano, więc niech śniadanie będzie największym objętościowo posiłkiem dnia, później powinno się zjeść jeszcze około 3-4 małych objętościowo posiłków, są lepiej przyswajalne i tolerowane przez organizm niż 3 duże. Wybierajmy dania delikatnie przyprawione i lekkostrawne, ale urozmaicone składnikowo. Unikać powinno się picia dużych ilości płynu w czasie jedzenia (niedozwolone są napoje gazowane). Nadmiar płynów czy pokarmu powoduje rozciąganie ścian żołądka i receptorów, które wysyłają sygnały do ośrodka wymiotnego w mózgu. Jeśli masz mdłości, unikaj potraw o intensywnym zapachu i smaku, takich jak: cebula, czosnek, chrzan, kapusta, brokuły, kalafior, brukselka, jajka (jajka na twardo są ciężkostrawne), ostra papryka oraz potraw mocno przyprawionych. Jeżeli potrawy o stałej konsystencji sprawiają kłopot, można zamienić je na dania płynne, np. zamiast jeść surowe owoce i warzywa zrób z nich soki. Pamiętaj, jedz wolno i nie kładź się od razu po posiłku.

P.J.: Wielkimi krokami zbliża się okres grillowy, tak bardzo popularny wśród Polaków. Czy może przestrzec Pani przed tym, czego absolutnie z grilla jeść nie powinniśmy, a polecić to, co korzystnie wpłynie na nasz organizm?

M.M.: Grillowanie grillowaniu nierówne. Przyrządzając potrawy na grillu elektrycznym, pozbędziemy się z dania WWA (wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne), które wykazują działanie wysoce mutagenne. Powstają one podczas grillowania potraw na węglu drzewnym. Jeżeli już taki rodzaj grillowania nam bardziej odpowiada, zawińmy potrawę w folię aluminiową. Na grillu przyrządźmy ryby, szaszłyki drobiowe z warzywami lub same warzywa, np. bakłażana, unikajmy natomiast tłustych mięs i kiełbas, które zawierają sporo nasyconych kwasów tłuszczowych, niewskazanych w diecie nowotworowej.

P.J.: Proszę polecić czytelnikom przykład zdrowego menu.

M.M: Przykładowa dieta dla osób zdrowych (o małej aktywności fizycznej, standardowej budowie ciała – waga ok. 70-80kg) oraz chorych przy łagodnym przebiegu choroby (wszystko zależy od rodzaju nowotworu i intensywności przebiegu choroby).

Śniadanie:
2 kromki chleba razowego lub grahama posmarowane masłem, jajko na miękko (mogą być 2 sztuki) Sałatka z liścia sałaty lodowej, ½ dużego pomidora malinówki, 2-3 rzodkiewek i łyżki posiekanego szczypiorku.
Herbata zielona bez cukru.

II śniadanie
Płatki owsiane – 3 łyżki połączyć z łyżką otrębów pszennych, ½ jabłka pokrojone w kostkę – z jogurtem naturalnym 150g – całość można posypać cynamonem.
Szklanka wody mineralnej.

Obiad:
Gulasz z indyka z kaszą gryczaną, 2 ogórki kiszone
Gulasz z indyka z warzywami [1 porcja] - ½ woreczka kaszy gryczanej (ok. 50g przed ugotowaniem), 150g piersi z indyka, ½ małej cebulki, mała marchewka, 100g pieczarek, ½ papryki czerwonej, łyżka jogurtu naturalnego z ząbkiem lub 2 czosnku, przyprawy wg uznania.
Sposób przyrządzania: Pierś, pieczarki, paprykę i cebulkę pokroić w kostkę. Pierś poddusić na łyżce oleju i wodzie, dodać łyżkę jogurtu naturalnego z czosnkiem. Warzywa poddusić aż zmiękną na osobnej patelni i następnie wymieszać z mięsem. Całość dopraw do smaku swoimi ulubionymi przyprawami, spożyć na ciepło  z kaszą.
Sok z ½ małego grejpfruta z wodą mineralną.

Podwieczorek:
Sałatka z orzechami
Sałatka z orzechami [1 porcja]
2 liście kapusty pekińskiej, 1/2 jabłka, ½ małego grejpfruta, natka pietruszki, łyżka posiekanych orzechów włoskich, łyżeczka miodu. Kapustę poszatkować, jabłko zetrzeć na grubej jarzynowej tarce, grejpfruta pokroić w kostkę na talerzyku, aby zachować sok. Do soku dodać miód. Wszystkie składniki wymieszać, dodać posiekaną natką pietruszki, zalać sokiem.
Herbata owocowa bez cukru.

Kolacja: 2 kromki chleba razowego lub grahama posmarowane masłem, 4-5 plasterków schabu pieczonego w rękawie lub wędliny drobiowej wysokiej jakości, 2 liście sałaty lodowej, ½ papryki czerwonej lub ½ dużego pomidora malinówki.
Herbata zielona bez cukru.

P.J.: Dziękuję za rozmowę i cenne wskazówki.
Paulina Jóźwiak

Magdalena Maławska
Doradca Żywieniowy
Centrum Dietetyczne Nutri-Med
ul.Oławska 27-29
Wrocław
www.nutri-med.pl

ZALECENIA ŻYWIENIOWE W WALCE Z RAKIEM

Produkty przeciwwskazane:

• Tłuszcze zwierzęce – przede wszystkim nasycone kwasy tłuszczowe, występujące w tłustych mięsach, boczku, karkówce, kiełbasie, parówkach, mielonce, pasztetach oraz w skórach drobiu, których też powinniśmy unikać. Zatem o pięknie przyrumienionej skórce trzeba zapomnieć.  Niekorzystnie wpływa także cholesterol zawarty w dużych ilościach w tłuszczach zwierzęcych.
• Produkty wędzone – zawierają wielopierścieniowe węglowodory aromatyczne (WWA), które wykazują działanie wysoce mutagenne. Unikać wędzonych mięs, wędlin, serów wędzonych.
• Produkty peklowane, marynowane – zawierające związki azotu – azotyny. Mogą się znajdować w źle nawożonych warzywach i owocach. Peklowane jest również mięso konserwowane przy użyciu saletry (dobrze jak mamy produkty z pewnego źródła). Unikać należy: marynowanych warzyw, grzybów, śledzi.
• Nadmiar soli – drażni błonę śluzową żołądka i jelit, zwiększa przepuszczalność substancji szkodliwych. Należy unikać: nadmiaru soli kuchennej, słonych przekąsek (chipsy, słone paluszki, precle), dań gotowych – instant, słonych przyprawy typu vegeta.
• Produkty rafinowane i mocno przetworzone – nie wnoszą żadnych większych korzyści, a poprzez proces technologiczny są pozbawione swoich naturalnych właściwości. Należy unikać: białego cukru, produktów z białej mąki, półproduktów do wyrobów cukierniczych (ciast, budyniów), słodzonych jogurtów, przetworzonych produktów ziemniaczanych i kukurydzianych (frytki, chrupki, produkty panierowane).
• Źle przechowywana żywność – która mogła ulec zakażeniu pleśnią, szczególnie ziarna zbóż, orzechy ziemne. Nieświeże produkty.
• Spożywanie nadmiernej ilości pożywienia – racjonale odżywianie jest kluczem do sukcesu. Dobrze zbilansowane posiłki, spożywane w niewielkiej ilości, ale często (co około 3 godziny), poprawiają samopoczucie i wpływają na lepszą kondycję organizmu, wzmacniając system odpornościowy.
• Alkohol
• Kawa

Produkty szczególnie zalecane:

• warzywa kapustne – warzywa z rodziny krzyżowych – powinny znaleźć się w codziennym jadłospisie osób zdrowych lub chorych, które dobrze czują się po ich spożywaniu. Spożywać powinniśmy: kalafior, brukselkę, kapustę (białą, czarowną, kiszoną, pekińską, sok z kapusty), brokuły, ale także kapustę chińską, brukiew, rzepak, gorczycę. Nie należy gotować warzyw kapustnych dłużej niż 8-10 min., ponieważ tracą swoje właściwości. Najlepiej  gotować w parowarze lub lekko poddusić.
• Warzywa i owoce – czynnikiem działającym korzystnie jest ß-karoten, witamina C, likopen. Najbardziej cenne odżywczo są zielne warzywa liściaste: szpinak, sałata, rukola, cykoria, endywia, które obfitują w karoten, a ponadto dostarczają żelaza, potasu, miedzi i manganu oraz witamin E,K i folacyny. Dużą zawartością karotenu zawiera: marchew, sok z marchwi, dynia, cukinia, bataty, buraki.  morele, brzoskwinie, wiśnie i czereśnie, arbuzy, melony.
• Warzywa i owoce o dużej zawartości witaminy C: wszystkie odmiany kapusty, porzeczki (zwłaszcza czarne), agrest, maliny, jagody, jeżyny, poziomki, truskawki i wszystkie owoce cytrusowe (pomarańcze, grejpfruty, mandarynki, kiwi). Szczególnie ważne są warzywa i owoce, które łączą w sobie dużą zawartość karotenu i witaminy C: pomidory, papryka (czerwona, żółta, zielona), jarmuż, brokuły, szczypiorek, natka pietruszki, koperek.  Warzywa i owoce są cennym źródłem błonnika, który powinien być spożywany w średniej zalecanej ilości, około 28 g dziennie. Najwięcej błonnika zawierają warzywa kapustne, korzeniowe (seler, pietruszka), owoce z drobnymi pestkami (porzeczki, maliny), jabłka. Warzywa i owoce najlepiej spożywać w postaci surowej lub pod postacią mrożonek, które maja niewiele mniejszą wartość niż produkty świeże. Należy spożywać je co najmniej 2 razy dziennie.
• Czosnek i warzywa czosnkowate – cebula, szczypiorek, por. Czosnek zawiera dużo witamin i minerałów. Wzmacnia organizm podczas leczenia konwencjonalnego, a także zawiera fitosterole o działaniu antynowotworowym. Związki te są łatwiej przyswajalne jeżeli wyciśnięty czosnek spożywamy razem z oliwa lub olejem. Nie powinien jednak być stosowany w przypadku zapalenia żołądka i jelit lub gdy nie tolerujemy czosnku.
• Soja - izoflawony sojowe blokują rozwój komórek nowotworowych przez hormony płciowe takie jak estrogeny i testosteron. Przeciwdziałają również odbudowywaniu się komórek nowotworowych w organizmie. Soja jest doskonałym źródłem kompletnych białek, którymi można zastąpić mięso. W jadłospisie można wykorzystać mleko i jogurty sojowe, kiełki soi, tofu, miso.
• Warzywa strączkowe – zawierają fitoestrogeny o działaniu antyutleniającym i antyrakowym, ponadto cechuje się wysoką zawartością dobrze przyswajalnego i pełnowartościowego białka. Należą do nich: groch, fasola, soczewica, zielony groszek.
• Zielona herbata -  jest bogata w polifenole, między innymi katechiny ograniczające rozwój nowych naczyń krwionośnych potrzebnych nowotworowi do wzrostu i tworzenia przerzutów. Jest silnym antyoksydantem, aktywuje w wątrobie enzymy likwidujące toksyny z organizmu. Najlepsza herbatą zieloną jest herbata liściasta, a nie z torebki.
• Produkty zbożowe z pełnego ziarna – gruboziarniste kasze, proso, jęczmień, pieczywo z ciemnej mąki, płatki owsiane i kukurydziane, brązowy ryż, makaron pełnoziarnisty, produkty orkiszowe. Zawierają dużo cennego błonnika, fitoestrogeny – związki antynowotworowe, antyutleniacze – witaminę E, witaminy z grupy B i magnez.
• Produkty mleczne fermentowane – takie jak jogurt naturalny, kefir, ukwaszone mleko. Zawierają dobrze przyswajalne białko i duże ilości wapnia, który zapobiega uszkodzeniu błony śluzowej jelit. Bakterie kwasu mlekowego pozwalają na zbudowanie właściwej flory jelitowej i dzięki temu mogą wpłynąć na wzrost odporności.
• Ryby – tłuste ryby morskie mają wysoką wartość odżywczą, ponieważ zawierają niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe, witaminy A i D oraz jod, cynk, selen pierwiastki śladowe niezbędne do prawidłowego funkcjonowania organizmu.. Powinny być spożywane 2-3 razy w tygodniu. Tłuste ryby: łosoś, tuńczyk, śledź, makrela, sardynki. Ryby chudsze (również polecane): dorsz, halibut, sola, mintaj, turbot, flądra morszczuk. Najlepiej spożywać ryby świeże lub ewentualnie mrożone. Unikać przetworów rybnych w puszkach, sosach, ryb wędzonych, smażonych, panierowanych.
• Tłuszcze roślinne – są skoncentrowanym źródłem energii dla organizmu, zawierają niezbędne nienasycone kwasy tłuszczowe oraz witamin E i K. Szczególnie polecane są oleje z przewagą jednonienasyconych kwasów tłuszczowych, które się nie utleniają (oliwa z oliwek, olej rzepakowy). Można ich używać zarówno do lekkiego podsmażenia (rzepakowy), jak też do sałatek. Natomiast oleje tłoczone na zimno – polecany olej lniany, oliwa extra virgin, olej z pestek dyni, należy stosować tylko na zimno, jako dodatek do sałatek czy twarogu i odpowiednio przechowywać.
• Kiełki nasion - są doskonałym źródłem mikroelementów, soli mineralnych oraz innych składników odżywczych. Świeże kiełki obfitują w wartościowe białka i kwasy tłuszczowe omega-3, są także bogate w błonnik. Regularne ich spożywanie przeciwdziała wielu poważnym schorzeniom, wzmacnia system odpornościowy, uzupełnia niedobory witamin i składników mineralnych, a także działa przeciwnowotworowo. Polecane szczególnie kiełki: brokułu, kapusty, słonecznika, lucerny, soczewicy, fasoli mung, soczewicy.
• Jaja – mają bardzo urozmaicony skład i wysoką wartość odżywczą. Zalecany spożycie to 4-5 jajek tygodniowo, jako dodatek do sałatek, kanapek, omletów, jajecznicy. Warto, aby były to jajka wiejskie (ze sprawdzonego źródła).